"Met de inhoud van het weloverwogen en veelomvattende voorwoord van de President in de vorige PrincEzine zal iedereen het grondig eens zijn. Men zal bovendien de bezorgdheid delen die ze aan het eind uitspreekt." Dit stelt emeritus professor Germaanse talen (UHasselt) Jos Wilmots in de eerste zin van zijn reactie op het stuk van Godelieve Laureys. Professor Wilmots heeft decennialang zijn stempel gedrukt op (het debat over) neerlandistiek in de Lage, Landen, Duitsland en Oost-Europa en was op hetzelfde thema ook decennialang actief binnen de Orde van den Prince. We wilden u zijn hele betoog niet onthouden.

 

Op zich hadden colleges in het Engels geen bedreiging van het academische vak Nederlands hoeven zijn. De hele universiteit verengelsen, zoals dat al in een vroeg stadium in Maastricht gebeurde, is dat wél. Zo’n maatregel kan niet anders dan het prestige van de eigen taal aantasten. En eens het maatschappelijk die kant op gaat, vermindert ook de interesse voor de studie van die taal. Dan dalen de studentenaantallen.

 

Fragmentatie

 

Een opmerkelijk punt in het voorwoord van de President is de fragmentatie van het vak. Ik herinner me hoe ik als laatstejaars examen aflegde over zowel historische grammatica als zeventiende-eeuwse schrijvers in de zuidelijke Nederlanden. In de kandidaatsjaren was taalzuivering haast een vorm van dril en uitspraakoefeningen vonden we vanzelfsprekend. Een beginnend leraar had aan de universiteit ook geleerd hoe een opstel na te kijken. Toen schreven de leerlingen die op school nog geregeld.

 

Mode

 

Ongetwijfeld is de moderne taalkunde een eind vooruit op wat wij destijds leerden. Maar dat neemt niet weg dat ze onderhevig is geworden aan de mode. Wat is er tegenwoordig nog over van de transformationeel-generatieve grammatica? Een keerpunt met verreikende gevolgen was de opkomst van de sociolinguïstiek. De norm kreeg een knauw, want ze bestudeerde het taalgebruik zoals het is. Op zich is ook daar niets tegen, maar het werd moeilijk uit te leggen wat men niet en wél liever te mijden Zuid-Nederlands vond. Dat was allicht geen goede term, maar zijn vervanging door Belgisch Nederlands heeft niet alles opgelost.

 

Communicatiedeskundige

 

De President zegt terecht dat een opleiding Nederlands vroeger niet alleen tot prestigieus leraarschap leidde. Je kon er op veel andere terreinen mee aan de slag. Maar toen die veelzijdig opgeleide filoloog vervangen werd door de communicatiedeskundige, verloor de factor correct taalgebruik aan belang. Dat de jonge Vlaming mondig werd en het facet communicatie zijn intrede deed in het moedertaalonderwijs, kwam geen dag te vroeg. De soms middelmatige schrijfvaardigheid verhoogde het echter niet. Doordat het grammaticaonderwijs aan belang inboette, ging ook de kennis van de metataal achteruit of zelfs verloren. En is die niet nodig om uit te leggen waarom een slechte zin niet deugt?

 

Project

 

Enkele jaren gelden zette gewestcoördinator [toen nog] neerlandistiek Oost- en Zeeuws-Vlaanderen Dorothea Van Hoyweghen een project op ter ondersteuning van een Gentse lerarenopleiding op bachelorniveau. Als inspecteur Nederlands was zij een bevoorrechte getuige van de kwalitatief lage instroom. Aan de Faculteit Bedrijfskundige Wetenschappen van de UHasselt heeft een docent de handen vol met jongelui die uit de middelbare school komen en niet in staat blijken over twee jaar een scriptie te gaan maken.

 

Tv

 

Wie vroeger als medewerker bij de radio in de ether of bij de tv op het scherm wou komen, moest eerst een opstel schrijven en dat inspreken. Pas dan werd men tot de verdere selectie toegelaten. Nu hoor je in een prachtige meerdelige documentaire, getuigend van fantasie, creativiteit en een haast niet te evenaren talent tot het leggen van contact met wildvreemden, erg slordige Brabants klinkende tussentaal. De zin voor wat ooit AN heette, is er niet meer. Ten onrechte: was er, in plaats van de Vlaming naar de mond te praten, aandacht besteed aan een wat neutraler Nederlands, dan was het product makkelijker te verkopen bij onze noorderburen. Ook waar het om taal gaat, gelden commerciële argumenten toch?

 

Poolse docente

 

Nadat bekend werd dat de Universiteit Amsterdam de studie Nederlands geschrapt had, liet de Poolse docente dr. habil. Agata Kowalska-Szubert een blog in de NRC verschijnen met het aanbod dat Nederlanders aan drie universiteiten van haar land welkom zijn om Nederlands te studeren, te weten Wroclaw, Poznan en Lublin. Toch bleek er eind augustus vorig jaar tijdens het driejaarlijkse Colloquium Neerlandicum in Leuven ongerustheid in de kringen van de Neerlandistiek extra muros. Zullen de regeringen van al die landen een opleiding willen blijven financieren die in de moederlanden zelf niet meer serieus genomen wordt?

 

Jos Wilmots

Emeritus professor Germaanse talen Universiteit Hasselt

Secretaris NT&C Limburg I

Oud-presidiumraadslid neerlandistiek en lid van het Dagelijks Bestuur

Oud-gewestcoördinator neerlandistiek Limburg

 

Meer over Jos Wilmots.

 

 

 

Nederlands op zeventien universiteiten in Midden-Europa

 

De Poolse docente dr. habil. Agata Kowalska-Szubert schreef onlangs een artikel over een dictee Nederlands dat elk jaar tegelijkertijd gegeven wordt op alle zeventien (!) universiteiten in Midden-Europa waar Nederlands gegeven wordt.