<< Vorige pagina

14 maart 2018

Gewestlezing Leeuwarden: in het spoor van de taal en de Oranje Nassaus


 
De Oranjezaal in het oude stadhuis van Leeuwarden.

 

Terwijl half Friesland op de schaatsen stond of met de griep in bed lag, kwamen Ordeleden met hun gasten (en dus potentiële leden) begin maart bijeen voor een kleurrijke lezing. Het onderwerp: het ontstaan van de Nederlandse taal, het Fries en de dialecten. Spreker was schrijver en taalkundige Wim Daniëls. Hoe word je taalontmaskeraar?

 

 

 

Voor de lezing konden de aanwezigen, waaronder namens het DB vicepresident Jan Weierink en zijn echtgenote, als echte lettervreters hun tanden zetten in een talig taartje.

 

   

 

 

 

 

 

De liefde van Wim Daniëls (1954, Aarle-Rixtel) voor taal begon bij de paardenbloem. Als hoofd konijnenvoerplukker moest hij vroeger elke dag ertschalle plukken, met wortel en al. Dat woord fascineerde hem, maar wanneer hij zijn vader naar de herkomst vroeg zei deze: 'Dat weet ik niet, jongen, pluk ze nou maar gewoon.' Toch bleef hij naar de betekenis van het woord zoeken. Aarde en gal (vanwege de bittere smaak misschien)? Aardgal? Omdat hij eentalig opgevoed was - thuis spraken ze het dialect van Aarle-Rixtel - kwam hij er pas veel later achter dat ertschalle paardenbloemen waren. Op zijn vijftiende ontdekte hij dat alle woorden een masker op hebben, ze komen altijd ergens vandaan. Vanaf dat moment wist wat hij wilde: de taal gaan ontmaskeren. Dat doet hij nog steeds.

 

Het schrift

 

De spraak is ongeveer 100.000 jaar oud, maar schrijven is een veel jongere bezigheid, ongeveer 7.000 jaar oud. Het begon met tekens in kleitabletten en in rotsen. Omdat 90% van de mensheid rechtshandig is, was het schrift van rechts naar links. Later, bij het schrijven met inkt, heeft men de schrijfrichting omgedraaid, omdat de inkt anders te veel ging vlekken. Aanvankelijk gebruikte men alleen hoofdletters. Er werd veel overgeschreven, dat was echt monnikenwerk! Bij hoofdletters moest de veer telkens opgetild worden. Om sneller te kunnen schrijven werd de kleine letter bedacht, waardoor de veer minder vaak van het papier hoefde te worden gehaald. Monniken zijn voor de ontwikkeling van het schrift heel belangrijk geweest.

 

Vanuit haar lijst hield Maria Louise Van Hessen Kassel (1688-1765) een oogje in het zeil. Marijke Muoi (Tante Marijke), zoals ze liefkozend werd genoemd, is van grote betekenis geweest voor de dynastie van de Oranjes. Alle huidige regerende vorsten in Europa zijn afstammelingen van haar en haar man, stadhouder Johan Willem Friso, prins van Oranje.

 

 

Spellen

 

Het Nederlands kent 40 klanken, maar we hebben maar 22 letters ter beschikking. Daarom is spellen zo moeilijk. Neem bijvoorbeeld de 'e', deze kan uitgesproken worden als é, è en eh, terwijl het dezelfde letter is. Het Fries en de dialecten zijn veel klankrijker dan het Nederlands. Zodra migratie opkomt, verdwijnt de beschermwal van het dialect. Sinds de jaren '50 en '60 trekken steeds meer mensen weg van hun geboorteplaats en komen anderen het dialectgebied binnen. Dialect is niet bestand tegen migratie. Hetzelfde geldt voor de Friese taal.

 

 

    
            Standbeeld van Stadhouder Willem Lodewijk van Nassau (1560-1620), oftewel 'Us Heit'.

 

 

Keramiekmuseum Princessehof

 

Onder de gidsende leiding van enkele Ordeleden liepen we na de lezing door het historische centrum van de Culturele Hoofdstad 2018 naar het Princessehof. In deze recent verbouwde voormalige residentie van Maria Louise van Hessen Kassel is te zien dat keramiek van alle tijden is. Het internationaal gerenommeerde museum bezit, naast de grootste verzameling Chinees porselein in Nederland, een belangrijke collectie Art Nouveau en Art Déco. Hedendaagse keramiek neemt eveneens een prominente plaats in, getuige de huidige tentoonstelling In Motion. Er is zoveel moois te zien, te veel voor een uur. De rondleiding is dan ook meer bedoeld als inleiding en verleiding om snel terug te komen.

 

        
    Peacock 2 Bouke de Vries 2014.              17e eeuwse bloemenhouder.

 

Diner

 

We sluiten de middag af in het Stadhouderlijk Hof, tot 1971 in het bezit van de Koninklijke familie, nu een hotel-restaurant. Het diner wordt afgewisseld met een presentatie van kunsthistorica Rita Radetzky over de betekenis van deze historische plek in relatie tot de Oranje Nassaus.

 

De Nassauzaal van het Stadhouderlijk Hof.

 

 

Nannie Nanning, afdeling Friesland


Reacties



Terug naar overzicht »