Vlaanderen herbergt 0,1% van de huidige wereldpopulatie, zo berekende de afdeling Mechelen een paar jaar geleden. Enige zelfreflectie en bescheidenheid is dus wel gepast. Desalniettemin wilde de afdeling de vraag stellen wat Vlaanderen op politiek, wetenschappelijk, literair, religieus en kunstzinnig vlak betekent op Europees en op wereldvlak. Daartoe werden vijf sprekers met grote autoriteit uitgenodigd. De voordrachten werden gebundeld in een digitaal en een papieren cahier, om zo de visies te kunnen delen met een ruimer publiek. Wat hadden politicus Herman Van Rompuy, literair criticus Frank Hellemans, wetenschapper en filosoof Gerard Bodifée, kardinaal Daneels en curator en artistiek directeur Hans Martens te melden?

 

De wereld van vandaag is niet dezelfde als die van een jaar geleden. Halverwege het jaar 2017 zien we, terugkijkend naar de samenleving van een jaar eerder, toenemende onzekerheid over wat de toekomst ons zal bieden. De aanslagen in Parijs, Nice en Brussel en op de Nationale Luchthaven van Zaventem, de Brexit en de verkiezing van Donald Trump tot 45e president van de Verenigde Staten (om nog maar te zwijgen over de niet aflatende stroom van vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Afrika) hebben ons de afgelopen 365 dagen met de neus op de feiten gedrukt: we bevinden ons in een tijd van politieke en maatschappelijke stroomversnellingen.

 

Aanslagen Parijs

 

De plaats van Vlaanderen in de wereld en het zicht op zijn toekomst in Europa verandert bijgevolg voortdurend. Het was juist dit thema dat de afdeling Mechelen van de Orde van den Prince centraal stelde in haar werkingsjaar 2015-2016. In dat kader ontving zij enkele interessante sprekers die, voor zover mogelijk, ingingen op de actualiteit van het moment waarop zij hun voordracht hielden. Zo ging Herman Van Rompuy op 19 november tijdens zijn voordracht in op de nog geen week eerder gepleegde aanslagen in Parijs en memoreerde hij de befaamde uitspraak van Angela Merkel over het vluchtelingenprobleem. Vandaag, na de hierboven aangestipte gebeurtenissen die het aanzijn van 2016 bepaalden, zou hij zijn redevoering stellig anders hebben ingericht.

 

Nobelprijs voor Vlaamse strips?

 

De lezingen die in deze verzameling worden afgedrukt zijn dus momentopnames. In veel gevallen keken de sprekers ook naar de toekomst. Frank Hellemans, lid van de afdeling Mechelen van de Orde van den Prince en sinds 1987 literair criticus voor het opinieweekblad Knack, vroeg zich op 15 oktober af of Vlaanderen ooit een winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur zou leveren. Hij opende de lezingenreeks en kwam daarin tot een interessante suggestie voor eventuele kandidaten. Wie weet is zijn gedachte dat Vlaamse auteurs van strip- en jeugdverhalen kanshebbers zijn, een stap naderbij gekomen nadat de Amerikaanse troubadour Bob Dylan de prijs in de wacht sleepte.

 

Leven op Mars

 

De toekomst stond nadrukkelijk centraal in de lezing van Gerard Bodifée. 'Leven op Mars', de titel van zijn voordracht op 21 januari, laat twee kanten van een medaille zien: zijn de sporen op het oppervlak van de planeet resten van rivieren die ooit het oppervlak hebben bedekt? Was er ooit leven op Mars? We weten dat er ondergronds water in bevroren toestand is. Kunnen we dat gebruiken om er een leefbare wereld tot stand te brengen en hoe lang moeten we daarop dan nog wachten? Technisch gezien is er veel mogelijk maar zijn die inspanningen ook financieel verantwoord? Vlaanderen was in deze lezing even naar de achtergrond verdwenen. Maar tegen de tijd dat plannen om Mars te bevolken concreet worden leven we wellicht in een 'Verenigde Staten van Europa' waarin Vlaanderen haar eigen stem laat horen. Vooralsnog ziet het er evenwel naar uit dat we de richting inslaan van kleine zelfstandige staten. In Schotland en Californië klinkt de stem naar afsplitsing steeds luider…

 

Persoonlijke geloofsgetuigenis

 

Kardinaal Danneels was 21 april 2016 onze gastspreker. Het was zonder meer een aangrijpende gebeurtenis, zijn ‘laatste publieke optreden’ zei hij zelf. "Ik ben moe, lees niet meer en schrijf niet meer: ik eet nog, slaap en bid." Wat hij ons vertelde – erg lucide en bijna op fluistertoon – was een hoogst persoonlijk getuigenis van zijn geloof, over wat hem had aangetrokken tot Jezus van Nazareth, wat hem had aangezet om zijn leven aan Hem te wijden. Al keek hij vooral terug op zijn leven en de wereld waarin hij opgroeide, de toekomst ontbrak in zijn lezing allerminst. De problemen waarvoor de kerk vandaag wordt gesteld ging hij daarbij niet uit de weg en hij ziet een veel grotere rol weggelegd voor de vrouw in de kerk.

 

Vlaamse kunst

 

De laatste spreker in de rij, Hans Martens, plaatste op 19 mei de Vlaamse kunst, zowel die van het verre verleden als die van het heden, in een mondiaal perspectief. Als rechterhand van Jan Hoet en in zijn huidige functie van directeur van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Mechelen heeft hij leren denken als kunstenaar. Schilders en beeldhouwers voeren in hun werk een dialoog met hun omgeving. Dit geldt niet alleen voor hedendaagse kunstenaars, ook de gebroeders Van Eyck trokken op subtiele wijze hun eigen wereld binnen de kaders van het veelluik dat zij ontwierpen voor de Gentse stadsbestuurder en vertrouweling van hertog Filips de Goede, Joos Vijd. Hedendaagse kunst is voor veel museumbezoekers moeilijk te begrijpen, maar in de wetenschap dat kunstenaars vandaag vooral een bijdrage willen leveren aan maatschappelijke discussies en het 'l’art pour l’art' liefst mijden, bieden zij diezelfde bezoekers tevens een uitdaging om zelf over onze samenleving na te denken.

 

Niet navelstaren

 

Dit laatste aspect, reflectie op de huidige tijd en het aangaan van een discussie over hoe het verder moet, is wat de lezingen samenbond. De plaats van Vlaanderen in de wereld is er niet een van navelstaren en zelfvoldaan genieten van de welvaart. In plaats daarvan keken alle sprekers uit naar de toekomst en, gezien vanuit de vele invalshoeken die daarbij betrokken kunnen worden, bieden de teksten meer dan genoeg stof tot nadenken.

 

 

Bovenstaande tekst was de inleiding tot het cahier. Wilt u het hele cahier digitaal lezen, klik dan hieronder op de link.

 

Het cahier zal op de Algemene Raad van 25 november 2017 ook in papieren vorm uitgereikt worden aan alle afdelingsvoorzitters.