Willy Martin / Carina van der Walt, Amalgaam, Utrecht, uitgeverij IJzer, 2015, 89 p., € 15

 

In 2011 verscheen onder redactionele leiding van Willy Martin, lid van de afdeling Waals-Brabant,  ANNA, het ‘Groot Woordenboek Afrikaans & Nederlands’.

 

Opvallend aan dit uniek naslagwerk is dat het hier niet gaat om een tweedelig woordenboek, resp. Afrikaans-Nederlands en Nederlands-Afrikaans, maar om een geamalgameerd woordenboek, waarin de twee talen vanuit hun historische verwantschap direct aan elkaar aansluiten volgens de opgenomen trefwoorden. Nu eens staat een woord uit het Nederlands voorop, dan weer een Afrikaans woord, met telkens de omzetting naar de andere taal.

 

In het verlengde van zijn woordenboekenwerk publiceert Martin nu samen met de uit Zuid-Afrika afkomstige Carina van der Walt, lid van de afdeling Tilburg, de dichtbundel ‘Amalgaam’. Net als in het woordenboek worden hier de Afrikaanse gedichten van Van der Walt niet gescheiden van de in het Nederlands gestelde verzen van Martin.

 

Binnen de verschillende afdelingen van de bundel wordt als principe de alfabetische rangschikking op titel gehanteerd. Voor de lezer is het even wennen om telkens weer de omschakeling van de ene naar de andere taal te maken. In hun ‘Woord Vooraf’ verantwoorden de dichters hun opzet: ‘De talen krijgen hun natuurlijke plaats in een vlechtwerk van verschuivende betekenissen. De nevenschikking van de talen zorgt ervoor dat latente krachten in beide talen helder in zicht komen.’

 

 

De twee auteurs van Amalgaam, de in Nederland wonende Zuid-Afrikaanse dichteres en essayiste Carina van der Walt (afdeling Tilburg) en Willy Martin, emeritus hoogleraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam (afdeling Waals-Brabant) met VRT-programmamaker Katelijne Boon (links), die de auteurs interviewde tijdens de presentatie van Amalgaam.

 

 

 

 

 

 

Achtereenvolgens komen, na een thematisch gedicht van Van der Walt en Martin over hun voorkeur voor bepaalde woorden in de taal van de collega-dichter, vier afdelingen aan bod met respectievelijk gedichten over plaatsen, mensen, gedichten die hen aanzetten tot een vertaling en een bijna symbolisch te noemen Naschrift, waarin de auteurs elkaars gedichten in vertaling aanpakken.

 

Het is een verrijkende ervaring de gedichten uit ‘Amalgaam’ te lezen. Ik onthoud zo enkele treffende verzen van Carina van der Walt: het prachtige ‘tuiskoms’ waarin het beroemde Ithaka-eiland van Odysseus vanuit de tekst van Homeros over de periode van de Middeleeuwen en die van het Nazi-geweld wordt omgeleid naar de huidige situatie van Griekenland, ‘onder aanslag van die EU die IMF en ander /gesiglose instansies met afkortingsname ‘ gebrandmerkt.

 

Of, weer van Van der Walt, de ‘bootramp bij Lampedusa’, met deze aangrijpende aanvangsverzen: ‘die see offer 300 swart anemone / op die strande van Lampedusa’. De gedichten van Willy Martin focussen meer op het eigen ik. Zo denkt hij in ‘Liedje’ terug aan zijn moeder: ‘jaren nadien / zit ik zelf te lezen / in de krant / en ik zou willen dat ik / haar weerde hoorde zingen / en ik dat liedje / als een muziekje / op kon winden’.

 

 

In de reeks vertalingen van werk van anderen valt op dat Carina van der Walt onder meer Friese gedichten vertaalt, bijvoorbeeld van Pieter Jelles Troelstra die de Friezen oproept blijvend hun taal te eren: ‘wees lief vir jou taal soos vir ’n moeder / wat jou gevoed het met bloed uit haar are’. En heel verfrissend klinkt haar versie van ‘Mark groet soggends die dinge’, met dit slotvers: ‘dag my ietsie bietsie vissietjie tjie’ (‘dag klein visselijn mijn’).

 

Willy Martin verrast dan weer in deze afdeling met zijn vertaling van ‘Of hoe’ van de Kaaps-Afrikaanse dichter Peter Snyders: naast de Nederlandstalige versie staat er ook een in het verkavelingsvlaams: ‘Moe toch da bastaardtaaltje nie gebruiken; / schoon is da nie’.

 

Beide dichters doen op de hun geëigende manier en vanuit hun persoonlijk ingekleurd aanvoelen recht aan twee talen die zij diep liefhebben: het Afrikaans en het Nederlands.

 

Jooris van Hulle

 

Leden van de Orde van den Prince die het boekje willen bestellen, kunnen o.v.v. Amalgaan 15 euro overmaken op de rekening van de Orde (BE15 4062 0799 9130). De gedichtenbundels worden dan op de Algemene Raad meegegeven met de ledenlijsten.