Het was een soms bijna adembenemende muzikaal-literair-poëtische herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog. Plaats van handeling: het zonovergoten Hulst in Zeeuws-Vlaanderen, één van de grensregio’s van het toentertijd neutrale Nederland. Gedichten, beelden, tekst en muziek kwamen samen. De naam Tears from heaven bleek goed gekozen te zijn.

 

 

Zeeuws-Vlaanderen fungeerde na het uitbreken van de Grote Oorlog in 1914 als eerste halteplaats voor honderdduizenden Belgische vluchtelingen. Een speciale gedenkplaat aan de muur van het stadhuis van Hulst, recentelijk geschonken door afdelingen van het gewest Oost- en Zeeuws-Vlaanderen van de OvdP, evoqueert de lotgevallen van deze vluchtelingen.

   Afdelingsvoorzitter Theo Mattheeuws heet de aanwezigen welkom.

 

Groote Oorlog

 

De Groote Oorlog rukte alle staatkundige-, sociale- en economische verbanden in West- en Oost-Europa wreed uiteen. De enorme gevolgen zijn nu nog altijd merkbaar en voelbaar. Of zoals Luc Devoldere, de eloquente hoofdredacteur van Ons Erfdeel dit tijdsgewricht tijdens Tears from heaven heeft ingekaderd: “In 1914 marcheerde de bloem van de Europese naties, slaapwandelend en /of fataal struikelend, maar in elk geval euforisch de oorlog in die niemand en iedereen had gewild. In de modder van de loopgraven kwamen de ontnuchtering en de wanhoop snel. Toch dronk men op alle fronten de bittere beker van plichtsbesef en fatalisme tot op de bodem. Toen de rook optrok en de kanonnen zwegen, telde Europa zijn illusies bij elkaar op, kwam Dada uit de loopgraven gekropen en begon men aan de bouw van kerkhoven, monumenten en herinneringen.”

 

Hoofdredacteur Luc Devoldere van Ons Erfdeel zet uiteen hoe de Eerste Wereldoorlog Europa getekend heeft.

 

Hoop bieten

 

Zo’n plaats van herinnering kan ook een slordige hoop bieten zijn. Via een grote geprojecteerde foto voerden ceremoniemeesters Pol van de Vijver en Antoine Haers de aanwezigen mee naar de groene bietenvelden in de Westhoek waar boeren vrijwel dagelijks nog op talloze overblijfselen van WO1-oorlogstuig stoten. Dodelijke artefacten die nog altijd slachtoffers vergen.

 

 

Vlaamse dichters

 

De ochtend van zondag 15 april 2018 beitelden in de beschutting van het protestantse kerkje in Hulst veelal Vlaamse dichters en auteurs intergenerationeel hun eigensoortige beelden uit met betrekking tot de verschrikkingen van deze wereldbrand. Beelden die ’s middags doorrolden in de klankrijke samenspraak van het Zeeuws kamerorkest Ty met de Cantorij van de Basiliek in Hulst, gevangen in het unieke concert Tears from Heaven. Het vormde, mede gedrenkt in de hedendaagse thematiek van memorie-activiteiten WOI, een waardige afsluiting van de muzikale herdenkingen die in 2014 zijn aangevangen. Toen werd in dezelfde basiliek ‘The Armed Mann - a Mass for Peace’ van de componist Karl Jenkins uitgevoerd. Beide opvoeringen zijn gedirigeerd door Anton de Kort, lid van de OvdP-afdeling Hulst.

 

Ook woord

 

Niet alleen muziek, ook woord, taal en poëzie kunnen bijdragen aan het vertolken van Tears from Heaven-thematiek als rouw, afscheid en eenzaamheid. Deze gevoelens zijn - samen met het thema hoop - in deze tijd meer dan ooit relevant en/of herkenbaar. Zowel bij jong als oud en bij mensen van alle gezindten en herkomst. Met deze afwegingen in gedachten groeide in 2017 de wens vanuit het gewest Oost- en Zeeuws-Vlaanderen actief bij te kunnen dragen door middel van een grensoverschrijdend poëzie-evenement. De afdeling Hulst was dan ook samen met Heerlykheid Bevere, Land van Waas en Dendermonde I en II verantwoordelijk voor dit initiatief, dat verder is geschraagd door het cluster van Meetjesland, Gent I en II en Schelde-Leie. Mede tegen die achtergrond verwelkomde het gewest Oost- en Zeeuws-Vlaanderen die zondagmorgen meer dan honderd leden voor een speciaal OvdP-programma.

 

De al veelvuldig gelauwerde dichteres Charlotte van den Broeck.

 

Gelauwerde dichteres

 

In de basiliek waren 's middags zelfs bijna 500 aanwezigen, die allen de kernthema’s rouw, verdriet en hoop ingetogen omarmden. Thema’s die in de twee intieme kerken verder zijn ingekleurd, onder andere door de jonge maar al veelvuldig gelauwerde dichteres Charlotte van den Broeck. De lange complexe en pakkende woordenstroom van Charlotte, het ongemodificeerde DNA van de levenskunst, baande in Hulst een weg voor het narratief en de lyriek van de andere voordrachtkunstenaars. Patricia Goemaere, Marjolein Metsers (gedichten van Vasalis namens de OvdP-afdeling Heerlen), Jan Vantoortelboom, Tine Ruysschaert, Roel Richelieu van Londersele en Piet Chielens (videoboodschap) voerden - welluidend en in separate composities - de toehoorders mee in een eigensoortige getijdenstroom van verstilde emoties, die ongetwijfeld nog lang na blijven zinderen. Dit alles muzikaal verfijnd omlijst door Vagantenkost, een muzikaal duo dat bestaat uit de harpiste Anna Clijsen en de gitarist Peter Clijsen.

 

Horreur

 

Maar hoe zich de horreur herinneren? De Engelse dichter Ivor Gurney wist al in 1917 in een Schots hospitaal hoe dit moet:

 

 

 

Memory, let all slip

 

Memory let all slip save what is sweet

Of Ypres plains.

Keep only autumn sunlight and the fleet

Clouds after rains.

 

Blue sky and mellow distances softly blue;

These only hold.

Lest I my panged grave shall share with you.

Else dead. Else cold.

 

 

In de vertaling van Luc Devoldere:

 

 

Geheugen, laat alles los

 

Geheugen, laat alles los behalve wat zoet is

Van Iepers velden.

Hou alleen de zon in de herfst over en de vloot

Wolken na de regen.

 

Blauwe lucht en zacht getinte blauwige verte

Hou alleen deze vast

Anders moet ik mijn knagend graf met je delen

Anders dood. Anders koud.

 

 

 

Geïnteresseerde lezers kunnen desgewenst fragmenten van deze bijeenkomst terugkijken en/of beluisteren via de Facebookpagina van Orde van den Prince Hulst, waar bijna twintig korte en langere video's te vinden zijn. OvdP-leden, aanwezig bij de poëzie-bijeenkomst van 15 april 2018 in Hulst, krijgen binnenkort een e-boekje toegestuurd waarin alle voordrachten zijn gebundeld.

 

Frank Lafort

Afdeling Hulst