Phonotype – een uniek lettertype om taal fonetisch begrijpelijk te maken

De afdeling Limburg I maakte het zichzelf niet makkelijk eind april. De spreekster was iemand die een uniek lettertype, phonotype genaamd, heeft gecreëerd om het Nederlands op fonetisch vlak bruikbaar en begrijpelijk te maken voor anderstaligen en nieuwkomers. Hoe werkt het? Hoe moet je de drie e-klanken in 'berenvel' uitspreken? Wat kunnen we met phonotype? Wat gaat er verder mee gebeuren?

De 53-jarige Walda Verbaenen is een grafisch ontwerpster met ervaring in het onderwijs. Omwille van de Bolognaverklaring, die het ongewilde neveneffect had dat haar diploma niet automatisch werd gelijkgeschakeld aan een master, zag ze zich genoodzaakt om een masterproef af te leggen. Ze koos voor een onderwerp waarin haar passie voor typografie, haar liefde voor taal en haar sociale betrokkenheid samenkwamen. Zo ontwikkelde ze haar 'phonotype', dat meermaals internationaal in de kijker liep en niet toevallig een tentoonstelling kreeg in de bibliotheek van Genk, een stad die gekenmerkt wordt door haar multiculturele karakter.

Integratie

Voor Walda Verbaenen vormt het aanleren en spreken van taal een essentieel onderdeel van communicatie en dus van integratie. Onze westerse wereld zal immers meer en meer evolueren naar een culturele mix. Leren lezen en het aanleren van verschillende talen zijn essentieel binnen onze samenleving. Dit idee van de taal als brug voor integratie heeft haar ertoe gebracht een uniek concept van lettertype te creëren, het 'phonotype'. Hiermee slaagt zij erin onze taal op fonetisch vlak bruikbaar en begrijpelijk te maken voor anderstaligen en nieuwkomers. Met dit phonotype wil Walda Verbaenen hulp bieden bij het aanleren van het Nederlands door de uitspraak ervan te visualiseren.

Uitspraakklanken

De fonologie van onze Nederlandse taal is complex: voor 26 letters hebben we meer dan 40 fonemen (uitspraakklanken). Eenzelfde letter kan immers op verschillende manieren uitgesproken worden. Denken we bijvoorbeeld aan de 'e' in berenvel: elke 'e' staat symbool voor een andere klank.

Ook de 'a' in 'gat' en 'gaten' wordt op twee verschillende manieren uitgesproken: kort in 'gat' en lang in 'gaten'. In het phonotype krijgen deze verschillen in uitspraak telkens een aangepaste visuele vorm.

Duidelijke lettervorm

Phonotype koppelt de uitspraak van een klinker aan een duidelijke lettervorm. Door visualisering helpt het phonotype anderstaligen en nieuwkomers dus om woorden correct uit te spreken, iets wat je als moedertaalspreker onbewust geleerd hebt. De volgende voorbeelden van phonotype zijn 'sprekend'.   
 

Internationaal fonetisch alfabet

Het phonotype is niet de eerste poging in de geschiedenis om de uitspraak van taal weer te geven in woordvorm. Het meest gekende voorbeeld is allicht het internationaal fonetisch alfabet dat onder andere in de academische wereld wordt gebruikt om de uitspraak van woorden te transcriberen.

Het nadeel van dit fonetisch schrift is dat de symbolen vaak erg afwijken van de normale letters en het dus een extra code vormt die men als lezer moet kraken. Bij het phonotype stelt dat probleem zich niet omdat Walda in de vorm van de letter de klank probeert te tonen.

Phonobet

Een logische verdere stap in haar onderzoek brengt Walda Verbaenen tot 'phonobet', waarbij ze het phonotype principe uitbreidt naar andere talen. Het is een nieuw alfabet met behoud van de conventionele lettervormen. In haar doctoraat zal zij de principes niet alleen in de Nederlandse taal maar ook in verscheidene andere talen uittesten.

Discussie

De lezing leidde tot een veelzijdige discussie over taal, spellingsregels, dt-fouten, dyslexie, anderstalige wetenschappers en nog veel meer. Meer weten: lees het verslag op de afdelingspagina.