In de eigen ziel kijken: 'Spiegeltje aan de wand...'

Op de Gewestdag van 4 juni van West-Vlaanderen in Torhout werd aan President Godelieve Laureys het eerste exemplaar van het boekwerkje “Spiegeltje aan de wand…” overhandigd. Het is het sluitstuk van het West-Vlaamse NT&C-project, dat door corona wat werd vertraagd, maar nu met trots aan het publiek kon worden voorgesteld.

Oorspronkelijk was het bedoeld als een leuk experiment: een boekwerkje samenstellen met ‘eigen-aardigheden’ van de Vlaming ten behoeve van de nieuwe Vlaming, die vanuit ‘den vreemde’ naar hier komt om een nieuwe en veilige toekomst op te bouwen. Er was al een titel ‘Leer mij de Vlaming kennen?’.

De insteken zouden komen van de verschillende afdelingen van onze Orde van den Prince, gewest West-Vlaanderen. En die insteken kwamen binnen. Velen zijn in hun pen gekropen. Er waren lange epistels bij en ook korte pennentrekjes. Fijne teksten. Verrassende invalshoeken. De contouren werden zichtbaar.

Beetje bij beetje werd het een ludieke karakterschets van de Vlaamse eigenheid, niet hoogdravend, maar verfrissend, niet alomvattend, maar fragmentair… De oorspronkelijke bedoeling werd geruisloos uitgebreid: niet alleen de ‘nieuwe’ Vlaming kan hieruit wat wijsheid halen, ook wijzelf, die hier getogen zijn. En zo kwam de spiegel in beeld. We keken namelijk naar onszelf, en dat is toch wat we ook in de spiegel doen.

Het eigene van een spiegel is dat die nooit liegt. Een spiegel zegt de waarheid. Ons eigen eerste beeld in de spiegel bij het ontwaken legt onze zwakheden onherroepelijk bloot: de puistjes, de eerste rimpels, het terugtrekken van de haarlijn, … En al kun je het beeld in je hoofd wat bijsturen of vergoelijken, het is er wel.

Ook het ‘spiegelbeeld’ van de Vlaming kun je op verschillende manieren interpreteren: de Vlaming, die gastvrij is, maar ook wat teruggetrokken tegenover onbekenden, de genieter, die ook een harde werker is, bescheiden maar ook ambitieus, de honkvaste … Iedereen kan het beeld voor zichzelf invullen. En nooit zal het overeenstemmen met wat de buur ervan denkt.

Het was  geen gemakkelijke opgave, vooral niet voor de twee mensen die de eindredactie op zich hebben genomen: Gewestelijk NT&C-coördinator Josette Van Hooydonck en woordkunstenares Geertrui Seys. Met de insteken uit de afdelingen zijn ze aan de slag gegaan. Ze genoten ervan en vulden aan waar nodig. Van een disparaat aantal teksten en tekstjes hebben ze een licht verteerbaar geheel gemaakt. Want het mocht niet zwaar op de hand zijn. Niet alles moet ernstig genomen worden. De ontwapenende glimlach, de monkel, vind je bijna op elke bladzijde.

Je kunt het bekijken als een familiefoto. Zo een foto is een momentopname, waarop de enen ernstig de toekomst inkijken en de anderen speels het leven ondergaan.  De zorgende oma en de zatte nonkel op hetzelfde beeld. Op het moment dat de foto genomen wordt biedt ze weinig informatieve waarde. Het is een weergave van de werkelijkheid die we kennen. Maar anders wordt het als na vele jaren de foto terug bovengehaald wordt. Dan is er veel kans dat we met veel milde nostalgie het beeld bekijken, dat we ontroerd zijn als we oma, die er niet meer is, midden haar kinderen en kleinkinderen zien glunderen. Dat die foto zoveel méér is dan gewoon een momentopname.

Misschien zal dit ook met dit ‘spiegelbeeld’ gaan. Een aantal van de beschreven eigenaardigheden zullen wellicht in de nevelen van de tijd verdwijnen. Dan kan het lezen van dit boekje ook een daad van nostalgie zijn en van heimwee naar een tijd, die niet meer terugkeert.

Jan Breyne, gewestpresident West-Vlaanderen