Mimi Jorna over 'Tolerantie - de worsteling die tolerantie heet'

Lezing: Mimi Jorna over Tolerantie – De worsteling die tolerantie heet’

Mimi begon haar lezing met twee uitspraken:

- Etty Hillesum: de Israëlisch-/Palestijnse oorlog; hoe belangrijk het is om eerst eens

   naar elkaar te luisteren.

- Gijs van Oenen: Je moet de vijand verdragen

Tolerantie staat in artikel 1. van de Nederlandse grondwet: Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Dit zijn ook de kernwaarden van de Orde van den Prince:

“Verdraagzaamheid als algemene levenshouding, een geest van openheid met respect voor ieders mening, ongeacht zijn of haar levensovertuiging, politieke kleur, ras, geaardheid, afkomst of beroep”.

Voor we met de presentatie beginnen vraagt Mimi wat voor ons tolerantie is. Er komen verschillende antwoorden zoals: verdraagzaamheid, respect, weigeren vijanden te zijn, luisteren, eigen belang, dialoog, interesse in de ander, empathie, liefde.

De lezing:

Nadat in de 16^e eeuw de Reformatie brak met het monopolie van de R.K.-kerk op het gebied van religie, kreeg het begrip Tolerantie een nieuwe dimensie. In de 17^e eeuw was het in de Nederlanden mogelijk om straffeloos je mening te uiten, ook op godsdienstig gebied.

Zo werden de Noordelijke Nederlanden een vrijplaats voor filosofen en wetenschappers om over hun opvattingen en nieuwe inzichten te debatteren met anderen en hun theorieën in druk te laten verschijnen.

Zo kwam het dat John Locke – uitgeweken uit Engeland – en Baruch Spinoza (een kritisch lid van de Sefardisch-joodse gemeenschap in Amsterdam) hun ideeën over de verhouding van burgers onderling en met kerk en overheid publiceerden.

John Locke zou met zijn publicatie een stempel drukken op wat later het liberalisme als politieke stroming: Vrijheid als centraal begrip in de moderne samenleving!
Maar vrijheid kan alleen bestaan bij de gratie van het gunnen van diezelfde vrijheid aan medeburgers: hiermee werd het begrip Tolerantie gemunt.

Spinoza was radicaler in zijn denken over de consequenties van Vrijheid en Tolerantie: de verhouding tussen Staat, Kerk en het Individu diende zo geregeld te worden dat het Algemeen Belang en de individuele vrijheid met elkaar stroken. Dit bracht hem – ook in de tolerante Republiek – in een gespannen verhouding met de overheid en zorgde voor een breuk met de Joodse gemeente waar hij lid van was: tolerantie en vrijheid bleken dus begrensd te zijn…

Toch waren de Noordelijke Nederlanden een geliefd migratieland: met name in het gewest Holland was een groot deel van de bevolking afkomstig uit andere landen en streken in Europa. Hun motieven om naar Nederland te verhuizen, waren vooral economisch: in de Gouden eeuw was er veel vraag naar arbeidskrachten en scheepsvolk, meer dan de eigen bevolking kon bieden.

In combinatie met de relatieve godsdienstvrijheid waren de Hollandse steden dus een toevluchtsoord voor Hugenoten uit Frankrijk, Joden uit Spanje, Portugal en midden- en Oost-Europa. In de 17^e en 18^e eeuw zijn er 1.85 miljoen immigranten naar de Republiek getrokken.
Aan het einde van 18^e eeuw werd de westerse wereld opgeschud door de Amerikaanse en de Franse Revolutie. De eisen die de vrijheidsstrijders in Amerika en de revolutionairen in Frankrijk stelden, waren: Vrijheid (einde aan de onderdrukking door koning en kerk), Gelijkheid (in de grondwet te regelen door rechten aan de burgers te garanderen) en Broederschap: alle drie idealen hadden te maken met de relatie tussen burgers onderling en die met overheid en kerk. Alle drie met Tolerantie als verbindende factor. (Met dank aan Jan Elsinga)

Na een korte pauze zien we een interview van Pieter Jan Hagens met David Grossman. Een zeer indrukwekkend interview. Grossman zou er alles voor over hebben om slechts één dag in vrede te leven. (Buitenhof 27 november 2022, Youtube)

Een tweede vraag aan de leden ging over het uitgangspunt van de Orde over Tolerantie. Ook hier kwamen er weer verschillende suggesties: panta rei, interesse in de ander, zoeken naar iets gemeenschappelijks,  bereidheid om er te zijn voor elkaar, liefde, bereid zijn te veranderen. Tenslotte kregen we nog de vraag waar we tevreden over zijn binnen de Orde, ten aanzien van tolerantie en wat er zou kunnen verbeteren. We konden anoniem een briefje invullen met onze meningen die door Mimi werden verzameld. De uitkomst hebben we nog niet.
Betty Bulthuis