Sanne Schraa
Vrouwen in verzet. De onderbelichte rol van vrouwen in de geschiedenis.
Uit het Brabants Dagblad van 18-10-2024
Het onderzoek van Schraa toont aan hoe het kan dat die rol zo onderbelicht is gebleven en waarom ze geen erkenning kregen voor hun verzetswerk.
Schraa, die bij Erfgoed 's-Hertogenbosch werkt, spit hiervoor in haar vrije tijd archieven uit: ,,Ook als je níet met je geweer aan de frontlinie stond, kon je een grote bedrage leveren aan het verzet. De rol van vrouwen in de geschiedenis wordt steevast gemarginaliseerd. Ergens niet vreemd: ze waren veel actief op de achtergrond, onderstreepten juist de menselijke kant. We staan in deze tijd op een kantelpunt waardoor er nu wel ruimte is.”
,,Het is ongelofelijk en voor mij onbegrijpelijk dat de bekende verzetsheld Harry Holla uit Vught alle aandacht krijgt, terwijl zijn vrouw Helena Aarts een allesbepalende rol heeft. Een dochter stelt zelfs: ‘Zonder mijn moeder was mijn vader in de oorlog nooit de weg ingeslagen die hij uiteindelijk ingeslagen is.’
Persoonsbewijzen in kinderbedjes
Helena was niet alleen adviseur en klankbord, maar ook regelaar en manager van het ‘verzetsbedrijf’ waar haar man geen talent voor had. Ze coördineerde onderduikwerk, regelde koeriers, spionnen, doorgangs- en vluchtroutes, maar ook persoonsbewijzen, zegels, bonnen en meer. Ze verborg die in huis: in de kinderbedjes, in de keukenkachel en in de poot van een oude kast.”
In haar onderzoek stuit Schraa ook op de rol van Riet Koning die volgens verzetsman Arie de Mug, haar rol in het Bossche verzet altijd had geminimaliseerd. Als verloofde van huisarts Cor van Hoeckel nam ze op het Hinthamereind alle, vooral ook illegale, honneurs waar.’
Ook boden diverse verpleegsters in het Groot Ziekengasthuis hulp bij de huisvesting van onderduikers. Recent toonde Trouw-redacteur Rianne Oosterom aan dat Wies van Sleeuwen en Dini van Oss een cruciale rol speelden bij bevrijding van de door de SS bewaakte en in het ziekenhuis opgenomen top-verzetsman Kees Streef .
Verstopt in archiefstukken
,,In die tijd moesten vrouwen zich op de achtergrond houden. De maatschappelijke context en kijk op de man/vrouw verhouding is nu anders. Dat is het leuke aan historisch onderzoek: kijken met een andere blik. Om zo vrouwen te vinden die verstopt zitten in de archiefstukken.”
Vrouwen met kinderwagens vol pamfletten of munitie. Of met een speciaal korset om spullen te smokkelen. Op de fiets werden ze bovendien minder snel als verdacht aangemerkt dan een man. Zo fietste verzetsvrouw Riet van Grunsven uit Geffen (schuilnamen: poes, ijsblok en trubbel) onverschrokken half Nederland door.
Schraa lepelt moeiteloos het ene naar het andere voorbeeld op. ,,Het is misschien maar een honderdste van wat er is! Ga je graven, dan zie je dat ze een gelijkwaardige rol hadden. Waarom ik dit onderzoek? Het is zó oneerlijk, dát triggert me. Je denkt ook na over je eigen rol. Ik kan me niet identificeren met gewapend verzet; ik zou eerder opereren op de achtergrond, zoals zoveel vrouwen deden. Dat is net zo belangrijk.”
