Orde vergroot leesvaardigheid Vlaamse laaggeletterde en anderstalige jongeren

Internationale onderzoeken laten een systemische achteruitgang zien van de leesvaardigheid bij 10-jarigen. Twintig procent van de 10-jarigen haalt het basisniveau niet. In Vlaanderen zijn meer dan 17% van de 15-jarige leerlingen laagtaalvaardig. Een vierde van de Vlaamse leerlingen spreekt thuis een andere taal dan Nederlands. Daarnaast zien we dat jongeren in België en Nederland wereldwijd het minste leesplezier hebben. In het gewest Oost- en Zeeuws-Vlaanderen deed de Orde mee aan een project om de leesvaardigheid van 11- tot 19-jarigen te vergroten. Nog beter nieuws: elke afdeling van de Orde kan eraan bijdragen…
 

Het PISA-onderzoek waaruit bleek dat jongeren in Nederland en België van alle jongeren in de wereld het slechtste scoren op het gebied van leesplezier.
 

Lezen is een belangrijke vaardigheid. Alleen mensen die goed kunnen lezen, kunnen ten volle functioneren in de maatschappij. Het is dus van belang om laagtaalvaardige leerlingen handvaten aan te reiken om hun taalcompetentie te vergroten. Helaas moeten we vaststellen dat er literaire discriminatie bestaat in het Vlaamse onderwijs: er zijn weinig of geen leesboeken op de markt voor OKAN- klassen (OnthaalKlassen Anderstalige Nieuwkomers) en het Beroepssecundair Onderwijs (BSO – vergelijkbaar met het Nederlandse VMBO) die inhoudelijk op het niveau van jongvolwassenen geschreven zijn: in eenvoudige taal en met vaak voorkomende woorden, korte zinnen en een eenvoudige zinsstructuur.

Wanhopige vraag

Vanuit het werkveld kwam een duidelijke en wanhopige vraag naar taalmateriaal om laagtaalvaardige leerlingen over te halen om meer te lezen en zo hun taalvaardigheid te vergroten. Die uitdaging heeft het gewest Oost- en Zeeuws-Vlaanderen opgepakt: er werd een werkgroep samengesteld om een lees- en leerinstrument voor binnen en buiten de klas te realiseren. De basis van het project is de met de Klasseprijs 2019 gelauwerde bachelorproef van Thibaut Duthois, Nikolaas Mergan en Robbe Pessemier, drie intussen afgestudeerde studenten van de Arteveldehogeschool. De Princewerkgroep versterkte dit basisproject met expertise, financiën en een netwerk in het werkveld. Het project kreeg bovendien ondersteuning van Wablieft - het centrum voor duidelijke taal en Kunstencentrum De Vooruit.
 

Vlaamse auteurs

Ons enthousiasme werd gedeeld door een knap staaltje bekende en opkomende Vlaamse auteurs. We konden hen overhalen om een kortverhaal of gedicht voor onze literatuurbundel te schrijven. Enkele ronkende namen zijn Lize Spit, Herman Brusselmans, Hans Bourlon en Fikry El Azzouzi. Wij zijn Peter Van den Eede van Kunstencentrum Vooruit zeer dankbaar voor zijn hulp daarbij. Leesexperten van de hogeschool Odisee, docenten van Arteveldehogeschool, OKAN-leraren en de drie studenten zelf zochten niet alleen nieuwe verhalen en gedichten, ze pasten ze ook aan de leefwereld en het taalniveau van de doelgroep aan, schikten ze volgens drie taalniveaus, maakten voor elk verhaal of gedicht een omkadering met woordenschat en wist-je-datjes, en ontwikkelden tot slot lesmateriaal bij elk verhaal of gedicht. De studenten en de betrokken OKAN-leraren testten de lesmethodieken ook bij de doelgroep uit.

Rode draad

Aandacht voor inhoudelijke uitdagingen en stimulering van de leesmotivatie vormden bij dit alles de rode draad. De gehanteerde werkvormen beantwoorden aan de meest recente adviezen van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) en de Taalunie rond begrijpend en technisch lezen. Ook de Praktijkgids voor lesgevers: wat werkt in leesonderwijs aan laaggeletterde anderstalige jongeren? (UAntwerpen) gaf richting aan het nieuwe literatuur(hand)boek. Het hele initiatief past bovendien helemaal in Het Leesoffensief dat de Vlaamse regering in mei 2021 wil lanceren om van de achterste bank op het vlak van leesvaardigheid weer naar de wereldtop te stijgen.
 

Digitale voorstelling

Het literatuurhandboek Overhaald – Gedichten en verhalen in klare taal met nieuwe verhalen voor laagtaalvaardige en anderstalige leerlingen tussen 11 en 19 jaar ligt na de plechtige digitale voorstelling op 30 maart 2021 in de boekhandel. De titel is 'Overhaald', omdat we de doelgroep graag willen overhalen om meer te lezen.

Tomas Legrand, algemeen directeur van de Arteveldehogeschool en lid van de afdeling Gent Willem I, zorgde ervoor dat leraren kosteloos per verhaal en gedicht de didactische tips kunnen vinden die we met onze werkgroep ontwikkelden.

Boekjes afgeven

Wij durven hopen dat zoveel mogelijk leden hun steentje willen bijdragen aan ons project. Dat kan door met uw afdeling een lezing te organiseren rond het thema leesvaardigheid met een of meerdere van de initiatiefnemers. We hopen u bovendien op de online voorstelling op 30 maart om 20.00 uur te zien.
Daarnaast kunnen afdelingen de lesboeken verspreiden. We hebben 400 exemplaren, waarmee we voor een school het verschil kunnen maken. Wie neemt het voortouw om aan An De Moor te laten weten op welke van de 92 Vlaamse OKAN-scholen er iemand van jouw afdeling een aantal gratis boekjes wil afgeven? Heb je andere ideeën om zoveel mogelijk mensen te overhalen om 'Overhaald' te leren kennen? Laat ze ons zeker weten!
 

An De Moor, afdeling Gent Willem I
John Caron, afdeling Gent Willem I
Pieterjan Bonne, afdeling Denderland
 

De digitale voorstelling van Overhaald – Gedichten en verhalen in klare taal op 30 maart 2021 om 20 uur bijwonen? Dat kan door u hier in te schrijven.