Proef de smaak van de 17e eeuw…

Klopt het dat Nederland geen eigen eetcultuur heeft? Nee dus. Met haar boek De verstandige kock. Proef de smaak van de 17e eeuw maakt neerlandica oudere letterkunde Marleen Willebrands, lid van de afdeling Heerlen, op basis van jarenlang wetenschappelijk onderzoek korte metten met deze fabel. Ze doet dit aan de hand van een Nederlands kookboek uit de Gouden Eeuw. Het boek bevat 194 originele recepten uit de Gouden Eeuw.
Marleen ontsluit met haar boek De verstandige kock. Proef de smaak van de 17e eeuw de vaderlandse keuken voor een breed publiek. Het is gebaseerd op het eerste complete Nederlandstalige kookboek voor de gegoede burgerij in de 17e eeuw, De verstandige kock of sorghvuldige huyshoudster. Dit in Amsterdam gedrukte kookboek uit 1669 was onderdeel van Het vermakelijck landtleven, een handleiding voor eigenaars van buitenplaatsen.
Buitenplaatsen
De gegoede burgerij trok graag de stad uit naar buitenplaatsen om er te genieten van het frisse platteland, een goede maaltijd met vrienden en familie en lekkere groenten en fruit die ter plaatse werden geteeld. Zelfvoorzienend zijn, lekker koken met wat de grond schaft, voedselverspilling tegengaan: het waren sleutelwoorden, ook in die tijd.
Nieuwe uitgave
Door de groeiende interesse voor ons culinaire verleden werd het mogelijk de tekstuitgave van het boek De verstandige kock van Marleen Willebrands uit 2006 na vijftien jaar opnieuw uit te geven. Het is een heruitgave in kleur geworden, grondig herzien. In vier inleidende hoofdstukken schetst Marleen de historische context van het kookboek, beschrijft ze de opbouw en drukgeschiedenis van de boeken Het vermakelijck landtleven en De verstandige kock en besteedt ze aandacht aan de (klassieke) gezondheidsleer. Ook laat ze zien wat er op tafel kwam bij rijk en arm.
Toegankelijk
Marleen transcribeerde de tekst uit de editie van 1669 en maakte die voor een breed publiek toegankelijk door de oorspronkelijke 194 recepten te hertalen in modern Nederlands. De hertaling is voorzien van uitgebreid commentaar en een woordenlijst. Een facsimile van de druk uit 1669 gaat aan de hertaling vooraf.
Enthousiast
Wat mij als hobbykok en neerlandica zo bijzonder enthousiast maakt over dit boek? Natuurlijk het feit dat collega-Neerlandica, diëtiste en culinair-historisch deskundige Marleen Willebrands deze tekst hertaalde en achtergrondinformatie geeft over kooktechnieken, herkomst van ingrediënten, voedingsleer en maaltijdgewoonten. Heel verdienstelijk dat ook drukgeschiedenis van dit elitekookboek aan bod komt. Maar ze neemt de lezer bovendien mee naar enkele buitenplaatsen, in het bijzonder naar Hofwijck van Constantijn Huygens, gelegen in Voorburg, bij Den Haag. Als geboren en getogen Voorburgse vind ik dat heel speciaal. Ach, nostalgie mag een beetje meespelen, nietwaar?
Medeauteurs
Rest mij nog te vermelden dat er twee medeauteurs zijn. Alexandra van Dongen, kunsthistorica en conservator van Museum Boijmans Van Beuningen, beschrijft het keuken- en tafelgerei dat voorkomt in het boek. Ze doet dat aan de hand van 17e-eeuwse schilderijen en voorwerpen en koppelt een en ander aan de recepten. Manon Henzen, culinair historica en eigenaar van historisch kookatelier 'eet!verleden', bewerkte twintig recepten voor de moderne keuken. Ze zijn een echte inspiratiebron voor de hedendaagse tafel.
Marianne van Scherpenzeel
Lid redactie PrincEzine
De verstandige kock: Proef de smaak van de 17de eeuw. Marleen Willebrands, met bijdragen van Alexandra van Dongen en Manon Henzen. Sterck & De Vreese, 2022. 360 pagina’s. ISBN 9789056157944. € 29,99.