Brexit in de Westhoek

Bij de afdeling Westhoek stond eind vorige maand de Brexit op het programma. Spreker was Stefaan De Rynck, tussen 2016 en 2021 naaste adviseur van de Europese Brexit-onderhandelaar Michel Barnier en auteur van het vorig jaar verschenen boek Inside the deal – How the EU got Brexit done.

Spreker Stefaan De Rynck kwam ongehavend aan in Poperinge vanuit het door een boerenleger belegerde Brussel, waar hij op dit moment werkt als Hoofd van de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België. Zijn boek Inside the deal – How the EU got Brexit done is een verhaal van leugens en valse beloften, gepareerd door een geniale tactiek om van dit 'verlies' een versterkt en verenigd Europa te maken.

Referendum

Het was duidelijk dat de Britse premier David Cameron in 2016 zijn Britse eurokritische conservatieve achterban wilde paaien met een referendum, dat hij met de vinger in de neus verwachtte te winnen als de EU enkele versoepelingen zou doorvoeren. Niets bleek minder waar. Boris Johnson, 'college Eton' collega van David, loerde om de hoek, niet om het UK te dienen maar om het te leiden. Bovendien wist iedere rechtgeaarde Brit dat John Major, conservatieve premier van 1990 tot 1997, een gigantisch applaus te beurt was gevallen in het House of Parliament toen hij in hun ogen 'Europa' had getrotseerd. Dus met Europa viel best wel te 'marchanderen', zo werd gedacht.

Get Brexit done

Naargelang de publieke opinie zich kantte tegen Europa keerde Boris - die twee artikelen klaar had, eentje pro brexit en eentje pro leave - zijn kar. Hij werd de man met de leuze 'Get Brexit done' en hij had succes. David Cameron verloor het referendum en nam ontslag. Even later vond hij een nieuwe werkgever: de Volksrepubliek China, waar hij aan de slag ging voor het 'Belt and Road Program' van president Xi Jinping voor de officiële wedde van één miljoen euro. Over eventueel landverraad is in de toch wel lasterlijke Britse pers niets te lezen.

PM worden

Wat velen al wisten vanaf het begin: de ambitie en de kunde van Boris reikten niet verder dan Prime Minister te worden, niet om het te blijven. Al snel kwamen de Europeanen erachter dat de Britten geen plan hadden, enkel de ambitie baas in eigen land te worden. Iets wat een land van stand, een Imperium eigenlijk, wel past.

Michel Barnier

'Cherrypicking' bleek de Britse strategie te zijn. Heel snel wist Michel Barnier, door Jean-Claude Juncker tot hoofdonderhandelaar namens de Europese Commissie aangesteld, dit te counteren. Hij dwong de Britten een 'letter of notification' te schrijven: een officiële aanvraag om de EU te verlaten voor er van enige onderhandelingen sprake kon zijn. De Britten waren ervan overtuigd dat zij die onderhandelingen konden starten aan een ronde tafel met 28 leden, alle EU-lidstaten. Door de verplichte officiële uitstap werden de onderhandelingen herleid tot één tegen zevenentwintig en was er van 'cherrypicking' geen sprake meer.

Chaos

"Wij waren ons in Brussel heel pragmatisch aan het organiseren. In het UK heerste de chaos", stelde spreker Stefaan De Rynck. Dit werd nog erger onder Prime Minister Theresa May, de opvolger van David Cameron en een premier die de ambitie had iron lady Margaret Thatcher te overtreffen. Zij zou drie jaar Prime Minister blijven, voordat Boris Johnson de fakkel overnam. "Zijn haardos is illustratief voor zijn ingebouwde chaos", aldus Stefaan.

Handelsverdrag

Na tal van toevalligheden en peripetieën is uiteindelijk een handelsverdrag gesloten dat de Europese interne markt beschermt en dat onze fameuze vier vrijheden respecteert. Deze heilige viervuldigheid houdt in: vrijheid van verkeer, goederen en diensten, personen en kapitaal. De Britten wilden vooral die goederen en diensten, zonder vrij verkeer van personen. "Bovendien, en dat is nog het voornaamste, versterkte heel dit proces de inwendige samenhorigheid heel erg."

Drie miljoen Europeanen

Er woonden en werkten op dat moment meer dan drie miljoen Europeanen in het UK. Het Britse recht is nogal restrictief. Zouden die mensen hun Europese rechten op vrijheid behouden? Zou familiehereniging, wat een dure aangelegenheid is onder Brits recht, nog kunnen? Er waren ook één miljoen Polen actief in het UK. Stel dat die opeens allemaal moeten vertrekken? Hoe moest de Poolse regering en de Poolse arbeidsmarkt dit verwerken?

Letter of notification

Negen maanden na het referendum kwam de 'letter of notification' in Brussel aan: drie velletjes papier, begeleid door het hooghartige commentaar van Theresa May: "No deal is better than a bad deal." Daarnaast schoffeerden de Britten de Duitsers met de uitspraak: "Wij zullen Mercedessen blijven kopen." En de Italianen: "Wij lusten nog steeds jullie prosecco en pasta."

Eurocrisis

Na de eurocrisis en de bankencrisis was er geen goede sfeer in Europa. De verwijten van 'spaarders' als Mark Rutte en de Duitse minister van financiën Wolfgang Schäuble deden onder anderen de Grieken veel pijn. "Maar het gaf het Brexit-onderhandelingsteam de tijd om op te lijsten waarop we moesten letten, wat de desiderata waren van alle lidstaten, waar mogelijkheden en breekijzers lagen, enzovoorts. Bovendien wist Barnier uit ervaring dat als je geheime vergaderingen houdt, die info steeds op de ene of andere wijze wordt gelekt en dus dat de onderhandelingen gemanipuleerd worden door deze of gene partij. Dus hanteerde hij het principe van extreme transparantie."

Equitable playground

De Nederlandse premier Mark Rutte wilde niet dat er na Brexit een 'ongelijk speelveld' zou ontstaan op gebieden als het milieu of staatssteun aan de industrie. Hij wilde een 'equitable playground'. De Britten wilden geen toegevingen doen, maar Europa hield het been stijf. "Als je in onderhandelingen niets te bieden hebt dat de tegenpartij van waarde acht, kun je nooit een gunstige deal maken en ondergraaf je in feite je eigen positie." Zo geschiedde: één maand voor de deadline gaven de Britten toe en was er een handelsakkoord.

Twintig jaar

Een nieuw handelsakkoord krijgt het Verenigd Koninkrijk niet binnen de eerste twintig jaar. UKIP-leider Nigel Farage was voor hij de politiek ingang een trader in de Londense City. "Hij wilde met de macht van 'zijn' City Europa doen omvallen als dominosteentjes, maar wij hebben onze interne markt behouden..."

Britse pers

De eerste vraag ging over de rol van de Britse pers. "Dat was een deel van mijn job", antwoordde Stefaan De Rynck. "Ik was communicatieambtenaar in Brussel. Ik was de enige van het tienkoppige team van Barnier die naar London trok. Alle anderen bleven in Brussel. Wij wilden koste wat kost niet tegen elkaar worden uitgespeeld." Er waren in Londen drie soorten journalisten, zo vertelde Stefaan. De eerste groep zei: wij hebben Europa nodig voor onze export en onze politieke invloed. Een tweede groep stelde dat ze Europa niet genoeg kende om er uitspraken over te kunnen doen en de regering het vuur aan de schenen te leggen.

Eurosceptisch

De derde groep is ronduit eurosceptisch, type Daily Mail, Daily Telegraph en The Sun. Die kranten hebben correspondenten in Brussel, die wel wisten hoe de Britse vork aan de Europese steel zat. Er zijn er verschillende geweest die hebben verklaard dat hun teksten in het Verenigd Koninkrijk niet werden afgedrukt of wel werden gepubliceerd, maar dan verdraaid door de redactie in London. De BBC poogde elke thesis zijn anti-thesis te gunnen, maar botste op een muur van cognitieve dissonantie.

En wat nu?

De volgende vraag was: En wat nu? "Het is een triest verhaal van het verlies van een belangrijke bondgenoot, die bovendien steeds meer moeite heeft om vacatures in te vullen. Meer dan driehonderdduizend jobs worden niet ingevuld doordat de Brexit het vrije verkeer van personen tegenhield. De Bank of England moest toegeven dat het Verenigd Koninkrijk een serieuze voedselinflatie meemaakt, die de Brexit erger maakte. Economisten en denktanks hebben aangetoond dat het VK pakken minder belastinggeld ontvangt sinds de Brexit. Dat stond niet echt op die rode bus van Boris Johnson. Voor bijvoorbeeld diepvriesfrieten en tapijten zijn er zeven jaar na datum nog steeds geen importformaliteiten bekend."

Politieke invloed

Kortom, het Verenigd Koninkrijk won wel politieke soevereiniteit maar verloor politieke invloed in Brussel. Alle Europese leiders komen daar nu maandelijks samen zonder hen... Voor Theresa May was het afremmen van de vrijheid van verkeer van personen - lees: het afremmen van immigratie - een pluspunt. "Met haar kon je werken. Met Boris Johnson kon je niets doen. En wij, wij hebben minder verloren dan gevreesd. Noord-Ierland was ook zo'n verhaal: Johnson wou na lang aarzelen dan toch tekenen voor douanecontroles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland, de zogenaamde backstop. Maar intern vertelde hij dat hij dit akkoord nooit zou gaan uitvoeren. Die man was duidelijk niet betrouwbaar."

Russische inmenging

Zijn er bewijzen van Russische inmenging in dit hele verhaal, was de volgende vraag. Ja, zo bleek. De 'Vote Leave'-beweging heeft geld gekregen uit Russische bron en ze hebben hele toeren moeten uithalen om dit te kunnen doorsluizen. Rusland spint altijd garen bij verlies aan stabiliteit in Europa.

Trump

Ook Trump meende garen te kunnen spinnen uit een verzwakking van de EU en vond de Brexit 'a good thing'. Trump heeft May zwaar onder druk gezet om voor een 'no deal' te gaan. Hij dreigde dat er geen deal meer inzat met de VS als het VK een deal met de Europese Unie zou sluiten. De rechtse John Bolton, Nationaal Veiligheidsadviseur onder Trump, bezocht London op een cruciaal moment om May te destabiliseren. Het team van Barnier bezocht overigens ook de VS om de Amerikaanse pers en ambtenarij wat meer aan hun kant te krijgen. "Maar eigenlijk was dat verspilde moeite. De boodschap in Washington was, ondanks alle retoriek van Trump, 'What’s in it for us?' en niet 'Wat kunnen wij doen om het VK te helpen?'"

Pol Sansen
Secretaris van de afdeling Westhoek

Foto vrouw met protestbord: Andy Newton - Unsplash.com

Terug naar de PrincEzine (op de website)? Klik hier.