Gewestdag West-Vlaanderen: taalbeleid, taalarmoede en zorgen voor morgen

Hoe moeten wij vandaag en in de toekomst omgaan met Nederlandse taal en cultuur? Dat was de vraag waar de 115 deelnemers - 70 leden, 2 externen en 43 partners – zich over bogen tijdens de West-Vlaamse gewestdag in Ieper eind april. Het begrip cultuur werd daarbij opgevat in zeer brede zin: onder het motto 'Zorgen voor Morgen' ging het van sociale zorg en religieus erfgoed naar waterbeheer en geestelijke gezondheidszorg. En dan was er nog de academische zitting van Luc Devoldere, voorzitter van Literatuur Vlaanderen, over bedreigingen én kansen voor de Nederlandse taal.
 

Na verwelkoming door voorzitter Hans Voorbij van de organiserende afdeling Westkwartier werden de deelnemers verdeeld over zes groepen om deel te nemen aan de keuzeactiviteiten:

A: 'Sociale Zorg in historisch perspectief': een rondleiding in het Yper Museum, waarbij het zorgsysteem van Ieper in het verleden werd toegelicht.

B: 'Job en Zorg op Maat': bezoek aan het maatwerkbedrijf Westlandia, waar mensen met een afstand tot de reguliere arbeidsmarkt tewerkgesteld worden.

C: 'Het water dat de stad maakte. De betekenis van water voor de stad Ieper'. Tijdens deze natuurwandeling werd kennis gemaakt met het waterbeheer van en rond de stad Ieper.

D: 'Zorg voor religieus erfgoed, roerend en onroerend'. In de Sint-Maartenskathedraal werd het beheer van dit monument toegelicht en werd uitleg gegeven over de recente inventarisatie van het roerend religieus erfgoed van de kathedraal.

E: 'Geestelijke Gezondheidszorg. Bezoek aan het Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart', met toelichting van de evolutie in de geestelijke gezondheidszorg en rondleiding op het domein.

F: 'Ruimtelijke ordening en wederopbouwarchitectuur'. Tijdens deze stadswandeling werd het geëigend erfgoedbeleid van de wederopbouw in Ieper (en de Westhoek) toegelicht.

Academische zitting

In zijn welkomstwoord ging eerste schepen Philip Bolle van de stad Ieper in op zowel taalverloedering als verkavelingsvlaams en tussentaal als taalachterstand in Vlaanderen. "Er is werk aan de taalwinkel voor de Orde van den Prince", besloot hij.

Luc Devoldere, voorzitter van Literatuur Vlaanderen, hield tijdens de academische zitting een boeiend betoog over "een sinistere Drievuldigheid: taalarmoede, taalachterstand en ontlezing". Volgens de spreker dient taal om onze innerlijke wereld tot uiting te brengen. We worden onszelf in de taal.

Standaardtaal

In Vlaanderen bestaan er volgens Luc Devoldere naast de standaardtaal nog altijd dialecten en een taal tussen beide in: de tussentaal. De standaardtaal kan meer zorg gebruiken. 'Zorg voor de taal' is eerst en vooral een individuele opdracht. Iedereen moet dit doen binnen zijn of haar mogelijkheden. Het is een inspanningsverbintenis, geen resultaatsverbintenis.

Taalbeleid

Met 'taalbeleid' hebben we het over een stelsel van afspraken in bijvoorbeeld bedrijven en scholen (speelplaats, oudercontact, schooluitstappen, …). Met 'taalpolitiek' bedoelen we de wettelijke bepalingen die taalgebruik regelen in de openbare ruimte. Het gaat hierbij niet om de straat, maar om onderwijs, politiek, administratie, rechtspraak en media. Een crux in de 'staat' van het Nederlands blijft de bezorgdheid over het gebruik van het Nederlands in het hoger onderwijs. De spreker verwijst hierbij naar de groeiende 'Engelstaligheid'. Hij sluit zich volmondig aan bij de conclusie van de Taalunie: "Als we het Nederlands als volwaardige taal willen behouden, dan moet het binnen alle vakgebieden blijvend worden gebruikt."

Taalarmoede

Taalarmoede is treurig, taalachterstand is een maatschappelijk probleem en ontlezing een drama, aldus Luc Devoldere. Taalachterstand in de kleuterklas leidt tot leerachterstand en zwakte op de arbeidsmarkt en een verminderde deelname aan het maatschappelijk leven als burger. Volgens de spreker is een rijke taalomgeving levensbelangrijk. Idealiter vertellen de ouders verhalen en lezen ze voor. Voorlezen doet lezen. Leesvaardigheid moet ontwikkeld worden, zowel technisch lezen ('leren' lezen) als begrijpend lezen (begrijpen wat men leest). De leesvaardigheid is echter afgenomen bij onze kinderen en jongeren. Ze lezen minder en minder graag.

Internet

De afnemende leesvaardigheid bij kinderen en jongeren is een complex onderwijskundig, cultureel en maatschappelijk probleem. Het internet en het tanend prestige van taalopleidingen spelen hierin een cruciale rol. Het vermogen om complexe teksten te lezen en te interpreteren is afgenomen. Een democratische samenleving heeft echter mondige en kritische burgers nodig die aangeboden informatie kunnen analyseren en kritisch duiden. De politieke overheid moet een tanker proberen te keren. Wat in decennia is gegroeid zal minstens een decennium vergen om recht te trekken.

Leesfonds

Spreker Luc Devoldere eindigde met een oproep om mee te werken aan het 'Leesfonds' dat is opgericht in de schoot van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren (KANTL) die het project 'Elk kind een boek' opstartte. Als voorzitter van het Leesfonds deed hij een oproep om te doneren. Hierbij verwees hij naar de folder, die iedere deelnemer kreeg en naar de website van het Leesfonds.

Voorzitter Hans Voorbij overhandigde aan spreker Luc Devoldere als bedankje een exemplaar van Spiegeltje aan de wand…, een uitgave van het gewest West-Vlaanderen over wat Vlamingen Vlaming maakt, een initiatief van de gewestelijke werkgroep Nederlandse Taal en Cultuur.

Aurisgebouw

Gewestpresident Jan Breyne stond eerst stil bij de plaats waar de gewestdag doorging: het Aurisgebouw in de voormalige Flanders Language Valley, waarvan de droom was er het wereldcentrum van de taaltechnologie te ontwikkelen. De inspanningen van de Orde om een verzorgde taal te promoten, zijn volgens hem springlevend. Hij verwees hierbij naar het NT&C-project dat samen met het gewest Oost- en Zeeuws-Vlaanderen werd opgestart: 'Samen lezen, de ultieme therapie'. Hierbij gaan leden met poëzie naar mensen met dementie om hen van de schoonheid van onze taal te laten genieten. Hij kondigde tenslotte aan dat Réginald Pembele van de afdeling Rijsel door de gewestraad werd verkozen tot zijn opvolger.

President

In haar slotwoord ging de president van de Orde van den Prince Godelieve Laureys in op het moeilijke parcours tijdens de corona-epidemie en de herstart erna. Een van de initiatieven was de Prince-Academie, die tevens openstaat voor niet-leden.

Leerlingen van dé Academie Ieper afdeling muziek zorgden voor de muzikale intermezzi.

De meeste deelnemers namen achteraf deel aan de receptie. Er werden ervaringen uit de keuzeactiviteiten uitgewisseld, of bijgepraat met leden van andere afdelingen, die men door de coronapauze vaak al jaren niet meer had ontmoet. Heel wat presidenten en oud-presidenten namen aan de gewestdag deel. De deelnemers kunnen terugblikken op een geslaagde, leerzame en gezellige gewestdag.
 

Frans Castryck
Afdeling Westkwartier

De foto's zijn afkomstig van verschillende leden van de afdeling Westkwartier.

Foto boven het artikel

De president van de Orde en negen gewestpresidenten West-Vlaanderen. V.l.n.r.: Dirk Mattelaer (a), Jaak Lambrecht (a), Jan Breyne (b), Noël Lust (a), Godelieve Laureys (c), Dirk Vanhegen (a), Jan Vandromme (a), Réginald Pembele (d), Vic Nachtergaele (a), Jan Van Meirhaeghe (a)

a = oud-president W-Vl, b = president W-Vl, c = president OvdP, d = nieuw verkozen president W-Vl