Lezing door Sara Van Den Bossche, universitair docent jeugdliteratuur aan de Tilburg University. Titel lezing: Blikopener - Leesmethode voor diversiteit en inclusie in jeugdboeken

De voorzitter leidt vervolgens spreekster van hedenavond in en geeft haar het woord voor haar voordracht inzake jeugdliteratuur. 

Spreekster heeft een masteropleiding. Zij doet sinds 2016 onderzoek naar diversiteit in de literatuur, in het bijzonder jeugdliteratuur. Vraag: waarom is er überhaupt aandacht voor diversiteit? Antwoord: diversiteit is goed voor de samenleving, diversiteit geeft groepen meer veiligheid. Diversiteit in kinderboeken is goed voor ieder kind. 

Er zijn helaas weinig kinderboeken met daarin kinderen van kleur, de meeste zijn weinig divers en niet inclusief.  Het zijn bijna altijd boeken waarin veel witte kinderen figureren. Dat leidt tot vooroordelen over kinderen van kleur, b.v. zwarte kinderen. Ook tot vooroordelen over b.v. zwarte vrouwen. Kinderboeken die inclusief en divers zijn dragen bij aan het afbreken van vooroordelen. Spreekster vermeldt b.v. het boek: Was the cat in the hat black?

Tegenwoordig zijn er in de kranten en tijdschriften heel veel artikelen over diversiteit. Het begrip staat heel erg in de belangstelling in deze tijd. Er is ook veel aandacht voor de politieke betekenis van diversiteit en inclusiviteit. Zie b.v. de tentoonstelling in de Kunsthal te Rotterdam "Prinses Arabella".

Literatuur heeft transformatief vermogen door sociale kwesties daarin te verwerken. Literatuur kan een blikopener zijn: het stimuleert het vermogen van lezers om kritisch te lezen (met open blik). Ze meldt daarbij het tijdschrift LTM: Levende Talen Magazine. 

Zij heeft - tezamen met anderen - een nieuw soort leesmethode ontwikkeld. Een analyse met aspecten als Representatie en Identificatie. Deze leesmethode geeft verfijning en vereenvoudiging als methodes voor de literatuurdocent.

Spreekster laat een soort schema zien:                                  Loep

                                                                                                |       |     

                                                                                     Spiegel       Verrekijker

                                                                                            |                   |                                                                

                                                                                     Kompas         Kompas

Het gaat altijd om machtrelaties: zie b.v. het boek van Sjoerd Kuiper genaamd: De Duik. Het speelt op Curaçau met als thema de bewering dat de mannen aldaar nooit genoeg hebben aan één vrouw, dat mannen altijd de vrouw verlaten voor een andere vrouw. Dat is ook Roly is overkomen, zijn vader is gewoon verdwenen. Zijn moeder is kwaad op de vader dat die gewoon verdwenen is en keert met Roly terug naar haar geboorteland Nederland. Roly heeft echter een plan om zijn vader terug te halen en deelt dat plan met zijn vriendin Mila. Zal het plan lukken? Hier gaat het in wezen ook hier om machtsverhoudingen tussen man (sterke positie) en vrouw (zwakke positie), n.l. de stellling dat mannen altijd hun vrouw verlaten om naar en met een andere vrouw te gaan. Spreekster prijst het boek als heel erg goed aan om de probleemstelling te zien.

De 'Loep' (zie boven) vergroot: het wereldbeeld in een tekst geeft bijna altijd aanknopingspunten met diversiteit. Een beeld ontstaat in hoofdzaak door hoe personen omgaan met conflicten:

                  - verwikkelingen in het leven

                  - frictie of conflicten met andere personages

                  - oplossen van onenigheid is de drijvende kracht in de vertelling

                  - conflicten > analyseren van thema's daarin >leidt tot lessen 

Beginsituatie geeft altijd een evenwicht aan: daarna komen de conflicten:

                  - mens contra mens

                  - mens contra natuur

                  - mens contra samenleving

                  - mens contra zichzelf

Spreekster geeft hierbij een heel goed boek ter zake aan: "Idje wil niet naar de kapper" (van Michael Middelkoop). Aan de hand van tekeningen uit het boek laat spreekster zien hoe het conflict tussen Idje en zijn moeder uiteindelijk wordt opgelost.

Tenslotte geef spreekster nog een ander kinderboek aan: "Kraai is altijd alleen". Hierin wordt een beginsituatie - het alleen zijn van kraai die door andere vogels wordt gemeden met discriminatoire beweringen - wordt uiteindelijk geconverteerd in een situatie van held zijn voor andere kleinere vogeltjes die van mening zijn dat kraai hun redder is omdat door kraai's grootte en zijn zwart zijn ​(dus dreigend) andere, kleinere, vogeltjes beschermen tegen wat grotere vogels die voor de kleintjes weer bedreigend zijn en voor de aanwezigheid van kraai vluchten. Het kan verkeren.

Er volgt nog een discussie waarin diverse leden indringende vragen hebben. Spreekster sluit met de opmerking dat je voor dit vak (literatuuronderwijs) toch wel een zekere mate van idealisme moet hebben om de maatschappij te veranderen en wat menselijker te maken. "Er moet ergens een klein zaadje worden geplant dat later vrucht kan dragen".

De voorzitter overhandigt spreekster de traditionele boekenbond en sluit de vergadering.

____________________________

Verslaglegger: Pim Kolkert

Rosmalen 09 juni 2023