Jonathan Lambaerts over 'Een Nietzscheaans perspectief op de hedendaagse moraal'

Wat als…? één op vijf treinen met flinke vertraging rijden? Dàn ben je in het koninkrijk België en haal je als Prince voorzitter niet tijdig de start van de vergadering. En dus viel de eer, om te openen, te beurt aan jullie secretaris.

Onze penningmeester Ann had de kaarten goed geschud en zo werden we ditmaal volgens horoscoop aan een tafel toegewezen.

Na het voordragen van de Keure, werden enkele agendapunten in herinnering gebracht.

Op 12 januari eerstkomende zal er naast de geplande maiden speech ook een verrassingsact op het programma staan. Om die reden beginnen we die avond reeds om 18.30u. Onze seniorleden zullen eveneens uitgenodigd worden om ons te vervoegen.

Op zaterdag 20 april vindt de gewestdag plaats in Breda. Centraal staat een veelbelovende lezing door de toonzettende professor Paul Scheffer, met als titel ‘Demografische trends tot 2050: immigratie en vergrijzing.’

Ons nieuw lid Leen Thielemans en haar partner Geert werden verwelkomd.

Jan stelt samen met Ronald opnieuw Annabel Parret voor als toekomstig lid. Ik verwijs naar het vorige verslag en naar de bijlage. Na stemming wordt Annabel unaniem aanvaard als lid van onze afdeling. Welkom Annabel en Koen!

Tijdens het diner genoten we van een erwtensoep met stukjes gerookte kip en daarna van Duroc varkenshaas met gekonfijt spek en truffelgratin.

En wie hierna een zwaar dessert had verwacht, zat er helemaal naast: Nietzsche werd door onze gastspreker op een goed verteerbare manier gepresenteerd.

Piet stelde Jonathan Lambaerts voor. Nadat onze gastspreker beslist had om geen arts te worden, begon hij aan een op zijn minst even lange studieperiode: sociaal-culturele opleiding in Geel werd gevolgd door een master in filosofie aan de KUL. Metafysica was een groot interessepunt. Nadien volgde nog de studie van de Godsdienstwetenschappen.

In dit traject groeide de fascinatie voor het werk van Nietzsche, maar ook Hegel ligt bij onze spreker in de bovenste lade.

De betekenis van de titel van de voordracht ‘Honingzoete woorden als gif zo bitter’ zou tijdens de avond duidelijk worden… .

In zijn biografie leren we dat Nietzsche in een sterk vrouwelijke omgeving tot volwassenheid komt: oma, moeder en zus stonden aan het roer. Vooral de relatie met zijn zus was bijzonder en vaak toxisch. Op zeer jonge leeftijd was hij hoogleraar filologie in Bazel, maar zijn zwakke gezondheid bracht hem reeds op pensioen op 35 jaar. Toen begon zijn periode van vrije filosofie en ontwikkelde hij zijn atypische stijl.

Als filoloog kende hij goed de Griekse filosofen en van Socrates nam hij het idee over van de filosoof als ‘geneesheer’. Toch had Nietzsche een grondige hekel aan Socrates en Plato, ‘zonder hen waren we nu in een veel betere tijd geweest’, en was eerder Heraclitus zijn grote voorbeeld. 

In de klassieke opvatting omvat moraal universele waarheden omtrent goed/het ware en slecht (epistemologische zekerheid), wat leidt tot vormen van morele superioriteit. Hiermee is Nietzsche het niet eens: kennis is niet hoe de wereld echt is, maar hoe wij die zien; we hebben elk een eigen perspectief, iedereen heeft zijn eigen waarheid. Eén realiteit bestaat niet. Moraliteit wordt dan een strijd tussen verschillende perspectieven. Deze strijd is spontaan en hangt nauw samen met onze biologische constitutie. ‘Goed’ en ‘slecht’ hangen samen met het eigen perspectief, en dus (vaak) met het eigen belang. De biologische dimensie leidt tot de onderverdeling ‘sterk’ en ‘zwak’, niet normatief maar louter descriptief. Zo ontstaat een ‘heersende’ moraal van de ‘sterkeren’. Neveneffect hierop is een ‘tegen-energie’ bij de ‘zwakkeren’: ‘ressentiment’, namelijk gecultiveerde wraak. Deze reactie creëert een nevenwereld, een ideeënwereld, en zo krijgen we de omkering van de waarden. Wat ‘slecht’ is voor de ‘sterkere’ wordt als ‘goed’ naar voren geschoven. Cfr het christendom: ‘religie wil met vriendelijkheid u aan banden leggen’. Nietzsche verwerpt hier het louter ‘tegen’ zijn, zonder dat het zelf ‘creëren’ is. Het is niet verankerd in het eigen leven, iedereen is als dusdanig vervreemd van zijn natuur.

Welke meerwaarde kunnen we hieruit halen voor de hedendaagse discussies? Misschien moeten we ons de vraag durven stellen in welke mate onze reactie ook ‘ressentiment’ omvat? Zo ja, dan maar eerst een detox doen! Kom ik op voor iets, of reageer ik louter tegen iets?

‘Honingzoete woorden als gif zo bitter’ … Deze woorden uit het Bijbelboek ‘Spreuken’ beschrijven de Nietzscheaanse kritiek op onze hedendaagse moraal.

Het is mijn wens dat dit verslag de heldere uiteenzetting van onze spreker niet vertroebeld heeft?! 

Mede namens het bestuur onze beste wensen voor een Zalig Kerstmis en warme eindejaarsfeesten.

Peter Braet, secretaris