Greet Verschatse - het laatste avondmaal

Dag heet iedereen welkom en geeft meteen het woord aan Jan Vermeire die een pleidooi houdt voor de roman Nirwana van Tommy Wieringa. Inderdaad een intrigerend boek over het moeilijk omgaan met het collaboratie verleden van een voorouder. 

Chris Matthys verzorgde weer ‘ons’ traditioneel kaartje, wat hij ondertussen al 10 jaar doet en dus een figuurlijk bloemetje verdient. Na het aperitief met hapje krijgen we lekkere kabeljauw met basilicumsausje, geplette aardappel en spinazie.  De leuke cartoon blijft voorbehouden voor de aanwezigen en brengt ons bij het onderwerp van deze avond, Het laatste avondmaal van of naar Da Vinci in Tongerlo. 

Mevrouw Greet Verschatse is historica en schreef samen met haar man een boek : Een Wonderlijke Geschiedenis, over dit onderwerp. 

Het werk is 8,8 m op 4,2 m groot en is gebaseerd op het origineel werk van da Vinci uit St Maria delle Grazie in Milaan, een fresco dat geschilderd werd eind 15^de eeuw (1494- 1498) voor de refter van het dominicanen klooster. Da Vinci gebruikte ook olieverf op dat fresco zodat het werk heel slecht verouderde en de kleuren vervaagden. Opdrachtgever was Ludovicus Sforza, tijdgenoot van da Vinci. Leuk detail, de abt van de abdij diende als model voor Judas. Da Vinci gebruikte de sfumato techniek zoals ook bij de Mona Lisa. Deze techniek zorgt voor mooie zachte overgangen tussen licht en schaduw en onscherpe, zachte omlijningen van de figuren. Door de bombardementen van 1943 is het originele werk ook nog beschadigd, zodat het werk van Tongerlo, dat een exacte copie is, in veel betere staat is gebleven. 

Het laatste avondmaal is een veel voorkomend thema: Dieric Bouts in Leuven, Domenico Guirlandaio in 1480 in Firenze, Pieter Coucke Van Aelst in 1527, Leonard Limosin in 1557 in Ecouen in renaissance stijl. 

De abdij van Tongerlo kocht het werk in 1545 in Antwerpen. De abt Arnold Streytens betaalde er 480 rijksgulden voor aan Jean Degroote. 

We zien nog een aantal ander copieën uit die periode: Ponte Capriasca in Zwitserland 

De spreekster legt ons haarfijn uit wie de verschillende apostels zijn en welke symboliek er steekt in de posities, de handen, de gebaren. 

Wie schilderde het werk uit Tongerlo? Volgens recente dure technische onderzoeken zou Da Vinci dit werk zelf (mee)geschilderd hebben maar de spreekster twijfelt eraan. Wellicht kan wel het atelier van da Vinci meegewerkt hebben. Vroeger werd zo’n copie als een werk van Da Vinci beschouwd omdat hij het ontworpen had. 

Opdrachtgever? Ook daarover zijn diverse theorieën. De Franse of Engelse koning? Een leerling van Da Vinci? Het stond ooit in de inventaris van het kasteel van Amboise? 

Gelijkenissen en verschillen met origineel van Milaan? 

Het tafellaken verschilt, ook de deuren. In Milaan eten ze vis en in Tongerlo lamsvlees. 

Lotgevallen van het schilderij? 

• Eerst hing het in de kerk met gordijnen om het te beschermen. 

• Het verhuist dan naar het schip van de kerk. 

• In 1796 wordt het toevertrouwd aan notaris Verhaert om aan de Franse revolutie te ontsnappen. 

• In 1869 terug in de abdij en te koop gesteld. Het gaat naar Spalding, een bijhuis van Tongerlo. 

• In 1904 is het weer in de abdij. 

• In 1915 wordt het achteraan in de kerk gehangen en door een brand beschadigd. 

• Gerestaureerd in 1959 en in 1960 in een nieuw museumgebouw gehangen. 

• In 1982 beschadigd door dieven. 

• Momenteel is het weer in restauratie en zal het nadien terug in de kerk hangen. 

Er volgen nog enkele vragen om de interessante lezing af te sluiten. 

Koen Ringoot raadt ons in zijn boekenrubriek Septologie 1,2 van Jon Fosse aan, de nobelprijswinnaar van 2023. Uniek, met taal die speciaal voor dit werk lijkt gemaakt en die het midden houdt tussen denk- en spreektaal. Er is geen verhaal, er zijn flashbacks maar het is uitdagend, verslavend  en daarom speciaal voor Princeleden