Andrea Bardyn over 'De vrouw in de middeleeuwen'.

Voor sommigen onder ons, zeg maar het ‘gewone volk’, de plebs, begon de vergadering reeds om 17.30u. Maar daarover later meer…

Na het aperitief verwelkomde Jan ons en ook Petra Rauwenhoff en haar man Wytze. Petra zal op de volgende vergadering, samen met nog 2 andere kandidaten, voorgesteld worden om ons te vervoegen vanaf september. De keure werd in herinnering gebracht en uiteraard werd de spreekster van de avond, Andrea Bardyn, van harte welkom geheten.

We genoten van een aspergeroomsoepje en een stuk roodbaars, waarna Jan de spreekster kon inleiden. Jan leerde haar kennen via hun inzet voor ‘Duo for a job’. In haar doctoraatsproefschrift Women’s fortunes (2018) onderzocht mevrouw Bardyn genderongelijkheid op vastgoed- en kapitaalmarkten in het vijftiende-eeuwse Brabant aan de hand van schepenregisters. Haar onderzoek focust op de economische genderrollen, machtsverhoudingen, en taakverdeling binnen het middeleeuws huwelijk in de laatmiddeleeuwse Nederlanden. In 2019 publiceerde ze het boek ‘Wijvenwereld’, Vrouwen in de middeleeuwse stad, samen met Chanelle Delameillieure en Jelle Haemers.

Mevrouw Bardyn keurde het goed om over ‘wijven’ te spreken, want in de middeleeuwen was het de juiste term voor een vrouw die niet van adel was. Vandaag moeten we voorzichtiger zijn. De Princen van de Kempen afdeling kenden heel wat wijven en vrouwen van adel uit de middeleeuwen. We scoorden goed. Eerst moesten enkele clichés de wereld uit: neen, tijdens de middeleeuwen werden geen heksen verbrand. Dat was later. En die kuisheidsgordel was fictie. 

De besproken periode is van de 13^de eeuw tot de val van Antwerpen in 1585. Om even te situeren: Vlaanderen was toen één van de meest verstedelijkste regio’s binnen het Europese continent. Het is de tijd van de guldensporenslag die we moeten zien als een sociale strijd: de graaf van Vlaanderen met de ambachtslieden tegen de Franse koning en de patriciërs. Uiteindelijk zullen de ambachtslieden mee bestuur vormen, wat kan gezien worden als een begin van democratie. Als derde context zien we het ontstaan van het kerngezin: een man en een vrouw die huwen en gemiddeld 2 tot 3 kinderen krijgen.

De onderwerpen huwelijk, gezin, impact op de economie, rechten en rol van alleenstaande vrouwen werden aan het middeleuwse wijf gespiegeld. Als bron gebruikte mevrouw Bardyn de oude schepenregisters.

Interessant was het feit dat het ja woord van beide partners in het huwelijk niet alleen voldoende, maar ook noodzakelijk was voor dat huwelijk. Partners waren in deze ‘gelijke’. Wie dit niet wilde begrijpen: ‘2 ongelijke ossen kunnen ook de kar niet trekken!...’ Ook in succesie waren in onze gebieden zonen en dochters gelijk. (In het verfijnde Italië kregen de dochters toen enkel een bruidschat mee)
Typisch voor Antwerpen waren de ‘koopvrouwen’. Deze wijven kregen meer verantwoordelijkheid, niet vanuit feministisch perspektief, maar eerder uit economische realiteit. Hun positie was evenwel sterk afhankelijk van de economie van het moment.
Een niet onbelangrijke groep waren de begijnen. Meerdere alleenstande vrouwen die gingen samen wonen en economische aktiviteit bedreven. Ze hadden ook erfrecht. 
De grote favoriet van onze preekster is Janne Schuts. Deze vrouw wist zich als bastaarddochter en dienstmeisje, via een handelaar en hun kind, op te werken, als alleenstaande moeder, tot uiteindelijk een rijke vrouw die haar dochter goed heeft kunnen uithuwelijken.

Ik onthoud dat in een context van late huwelijksleeftijd, van kerngezin als basis van de economie die een samenwerking tussen de partners impliceerde, én van gelijke erfrechten én van huwelijk op basis van consent, de vrouwen een aktieve rol konden spelen in het publieke leven, dit uit praktische en economische noodzaak.

Deze middeleeuwse wijsheden zijn in het brein van die ene oranje man aan de overkant van de oceaan nog niet binnengedrongen. Dit was voor Luc en zijn plebejers voldoende om met een tekst van Shakespeare te illustreren hoe het mensdom met woorden kan gemanipuleerd worden.

Het werd een act waar wij van genoten hebben, met een hoofdrolspeler die de pannen van het dak acteerde. Hopelijk vonden ook jullie deze afsluiter een mooi einde van de avond!

Peter Braet, secretaris