Bijeenkomst 15 september 2022

Lezing: Journalistiek in tijden van ‘fake news’                                               ”

'Doen we als mainstream media onze job wel goed genoeg?' Het is een vraag die VRT-onderzoeksjournalist Luc Pauwels al jaren bezig houdt. Want hij ziet te veel verontrustende alarmsignalen.

Vertrouwen

We worden overspoeld met nieuws, maar kunnen we dat nieuws vertrouwen? Een themadossier in 'De Journalist' in februari 2021 gaf aan dat de vertrouwenscijfers in de media tussen 2016 en 2020 van 59% naar 51% gedaald waren in Vlaanderen. Dat is niet bijster veel. Uit een eerdere enquête die naar het vertrouwen peilde in 32 beroepen, bleek dat brandweermannen, verplegers en artsen erg hoog scoorden. In België stonden journalisten op vier na laatste.

Fake news

Van desinformatie, fake news was toen amper sprake. Dat veranderde na de verkiezing van Donald Trump: die gooide het politieke discours op een ongeziene manier om. De toon werd hard en brutaal. De uitbarsting van fake news en desinformatie vergiftigt de hele samenleving en is nog lang niet voorbij. Dit moet die mainstream media doen nadenken over hun houding en positie. Lopen ze zelf zo'n vlekkeloos parcours?
De antwoorden van Pauwels zijn bij momenten ontluisterend.

Kritisch zijn

Een onderwerp waarover Luc Pauwels zelf verslag uitbracht : hoe goed of slecht doen elektrische auto’s het in het verkeer?

In de reportage vliegt een elektrische auto in brand bij een crash test. Een kijker struikelt over het feit dat die auto spontaan in brand zou gevlogen zijn. De brand blijkt inderdaad opzettelijk veroorzaakt. M.a.w. dit is fake news; Luc Pauwels had moeten duiden dat het om een simulatie ging en de fake test met een dummy werd uitgevoerd. Er zouden 50% meer ongevallen met elektrische auto’s zijn omwille van onaangepast rijgedrag, niet omwille van de technologie. Een andere kijker vraagt of er ook gekeken werd waar deze auto’s rijden. Omdat elektrische auto’s vaak in een stedelijke omgeving rijden, waar 8 keer meer ongevallen gebeuren, zijn er 50% meer ongevallen met elektrische auto’s. Hoeveel km leggen deze auto’s af? Gemiddeld legt een elektrische auto meer kilometers af dan een gewone wagen en is de kans op ongeval dus groter. Moet de journalist deze fouten proberen te verdoezelen of juist de dialoog aangaan en de fout rechtzetten?

De les voor Luc Pauwels is ‘altijd kritisch zijn’.

De valkuilen

• Met enkele andere voorbeelden licht Luc Pauwels toe hoe een stelling die niet klopt als waarheid de wereld wordt ingestuurd.
• Door de snelheid van informatie, kan het nieuws al achterhaald zijn. Een time out is niet mogelijk.
• We laten ons teveel afleiden. Focussen en een oplossing brengen.
• Taking pleasure in beating your competitor.