Gewestdag 't Zwin: Damme, "Boekendorp met rijke geschiedenis"

Foto: Van links naar rechts: Joachim Coens, Burgemeester van Damme; gedeputeerde van de provincie West-Vlaanderen, Jean de Béthune, Réginald Pembele, Gewestpresident West-Vlaanderen,; een ontwerper van de vertaal app FACT, Fons Theerens, voorzitter afdeling 't Zwin; Ruud Hagenouw, president Orde van den Prince.

Bekijk de video van Gewestdag 't Zwin (West-Vlaanderen) op YouTube!

Al beloofde de regenachtige ochtend niet veel goeds voor het verloop van de dag toch waren de weergoden ons gunstig gezind en bij aankomst van de deelnemers in het wondermooie gotische stadhuis bij een weliswaar nog van wolken zwangere hemel waren de hemelsluizen voor de rest van de dag gelukkig dicht gegaan.

Het Stadhuis opende zijn deuren vanaf 13.30 uur. De deelnemers werden bij aankomst vergast op een kop koffie en wat versnaperingen om vervolgens om 14.15 uur te kunnen deelnemen aan één van de zes activiteiten die in het programma voorzien waren, te weten :

1. Bezoek Uilenspiegelmuseum
2. Wandeling in het historische Damme
3. Natuurverkenning van de wallen van Damme
4. Verkenning Zwinstreek met de Damse Paardentram
5. Lezing Landschapspark Zwinstreek
6. Literaire wandeling door Damme

Tegen 16.15 uur werden de deelnemers dan verwacht in de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk voor de Academische zitting, toch wel het belangrijkste onderdeel van de Gewestdag.

Fons Theerens, afdelingsvoorzitter van ’t Zwin, opende de academische zitting met een welkomstgroet aan de deelnemers.

Hij verleende daarna het woord aan burgemeester Joachim Coens en sprak dank uit voor de terbeschikkingstelling van het Stadhuis en de logistieke ondersteuning. De burgemeester had het ook over de plannen van zijn stad om het archeologisch en historisch patrimonium in ere te houden en verwees in dit verband onder meer naar de plannen met het Sint-Janshospitaal.

Het geduld van de aanwezigen werd dan niet langer op de proef gesteld om met veel belangstelling de voordracht te beluisteren van de Leidse hoogleraar Frits Van Oostrom, auteur van de bestseller en het met de AKO Literatuurprijs bekroonde boek Maerlants Wereld.

Kon er, gelet op de locatie die dit jaar voor de organisatie van de jaarlijkse Gewestdag werd gekozen, een beter thema voor de academische zitting worden gekozen?

Maerlant kan immers niet los van de Stad Damme worden gezien en Damme boekendorp niet zonder zijn meest bekende auteur Maerlant. Terecht kreeg hij een standbeeld op de Markt voor het Stadhuis van de hand van de Brugse beeldhouwer Pickery ingehuldigd in september 1860, en werd er een straat naar hem genoemd.

Maerlants graf bevindt zich trouwens in de kerk zodat, mochten de deuren van de kerk geopend geweest zijn, spreker tijdens zijn rede zicht had op de grafplaat die zich bevindt in de torenmuur van de kerk.

Leven en werk van Maerlant (enkele fragmenten uit de voordracht).

De geboorte- en overlijdensdatum van deze belangrijke auteur en vertaler uit de Middelnederlandse literatuur zijn niet precies bekend maar worden gesitueerd rond ca. 1230-1235 en ca. 1288-1300.

Hij moet geboren zijn in de omgeving van Brugge, waar hij allicht studeerde aan de in die tijd beroemde Sint-Donaas-kapittelschool, die nauwe contacten onderhield met de cisterciënzerkloosters Ter Doest in Lissewege en Ter Duinen in Koksijde. Onderwijs kreeg hij in het Frans maar meer nog in het Latijn. De gedegen kennis van het Latijn gaf hem ook toegang tot tal van werken waaruit hij kon putten voor de vele teksten en vertalingen in de volkstaal, door hem zelf veelal in versvorm geschreven. Voor zijn studies en werken kreeg Maerlant allicht middelen van derden uit de hogere standen.

Bekijk de video van Gewestdag 't Zwin (West-Vlaanderen) op YouTube!

Na het voltooien van zijn opleiding zou hij via de betrekkingen die de cisterciënzerkloosters onderhielden met het eiland Voorne, waar ze ook landerijen hadden verkregen voor hulp bij droogleggingswerken na overstromingen, in dienst kunnen zijn getreden van de heren van Voorne en werd hij klerk en koster in het plaatsje Maerlant. Vandaar de naam die aan Jacob werd verleend. Hij gaf er onderricht aan de jeugd uit de hogere kringen. Een van zijn leerlingen was de jonge Floris V, wiens vader, Rooms-Koning Willem II, in 1256 door de Friezen werd vermoord. De jongeman werd na zijn vaders dood opgevoed door zijn tante Aleide van Avesnes, een jongere zuster van zijn vader. Het was daar dat Maerlant gedurende de acht jaren dat hij er verbleef zijn eerste belangrijke werken schreef.

Hij debuteerde met het werk Alexanders geesten, een biografie van Alexander de Grote in versregels geschreven met beschrijving van diens veldslagen, indirect ook een verwijzing naar de ridderromans. Dit werk werd opgedragen aan voormelde Aleide. Ander belangrijk en ook historisch werk uit die tijd was de Historie van Troyen, ook in versregels geschreven, over de geschiedenis van de Trojaanse oorlog en de omzwervingen van Eneas. In 1266 voltooide hij het werk Heimelijkheid der heimelijkheden, waarvan wordt aangenomen dat het werd geschreven ter gelegenheid van de officiële regeringsaanvaarding van Floris, toen nauwelijks 12 jaar oud. In dit werk gaat het over de kunst van het regeren en over de eigenschappen die een rechtschapen vorst moet bezitten. Inspiratie voor dit werk haalde hij uit een Latijnse tekst met wijze lessen van Aristoteles aan zijn leerling Alexander de Grote.

Na zijn achtjarig verblijf in de meer elitaire kringen van Voorne keerde Maerlant terug naar zijn geboortestreek, het landelijke Damme. Op veel plaatsen in zijn werk komt hij op voor de armen en de verdrukten. Zo kapittelt hij op zeker moment, zo weet professor Van Oostrom te vertellen, de schepenen van Damme voor hun zelfverrijking en corruptie en gebrek aan aandacht voor de behoeftige medeburger.

Zijn allicht belangrijkste werken kwamen daar tot stand. Citeren we Der naturen bloeme, de eerste natuurencyclopedie in de volkstaal geschreven. Ook in de volkstaal geschreven zijn Rijnbijbel en als belangrijkste werk de Spieghel historiaal, opgedragen aan de Hollandse graaf en zijn vroegere leerling Floris V “Grave Florens, coninc Willems sone”. Dit meesterwerk overspande de wereldgeschiedenis vanaf de schepping en had moeten eindigen in Maerlants tijd. Zelf heeft hij dit magistraal werk door ziekte niet meer kunnen beëindigen en werd het door anderen voltooid. In het werk Van den lande van oversee gaat het over de kruisvaarten en roept hij na de val Akko op tot een nieuwe kruistocht. Het zou zijn laatste werk zijn.

Omwille van zijn grote betekenis voor de Middelnederlandse literatuur werd hij na zijn dood door veel schrijvers die hem als hun leermeester beschouwden geëerd met de titel Vader der Dietsche dichteren algader.

De voordracht eindigde met een warm applaus voor professor Van Oostrom voor diens boeiende uiteenzetting.

Het academisch gedeelte vervolgde met de uitreiking door de president van het gewest, Réginald Pembele, van de eerste Prijs van de Orde van den Prince West-Vlaanderen.

Bekijk de video van Gewestdag 't Zwin (West-Vlaanderen) op YouTube!

De keuze voor de eerste prijs viel op de vertaal-app FACT, voluit “First Aid Communication Tool” in aanwezigheid van de gedeputeerde van de provincie West-Vlaanderen, de heer de Bethune en zijn echtgenote. Het initiatief voor de ontwikkeling ligt dan ook bij de provincie West-Vlaanderen, die instaat voor de coördinatie en het onderhoud van de app. In zijn dankwoord had de heer de Bethune vooral lof voor de medewerkers die hebben ingestaan voor de ontwikkeling van deze bijzonder nuttige tool en werd één van hen ook op het podium geroepen. De app is ontwikkeld om communicatie met anderstaligen te vergemakkelijken en heeft zijn nut al bewezen voor gebruik op de werkvloer of tijdens opleiding, voor het leggen van een basiswoordenschat ook voor knelpuntberoepen, met illustraties en verklaringen. Laagdrempelig en gratis te downladen. Bestaat in elf talen en wordt nog verder ontwikkeld voor verschillende sectoren, zoals land- en tuinbouw, metaal, schoonmaak, horeca etc. Al 46.000 downloads. Ook nuttig gebruikt in Wallonië en zelfs Frankrijk.

De gewestvoorzitter had het in zijn toespraak verder over het uitdragen van  de waarden van de Orde van den Prince met de gevleugelde woorden “Wees niet bang”, een duidelijke hint voor de aanwezigen.

De zitting werd beëindigd met een slotwoord van de nationaal voorzitter, president Ruud Hagenouw. De president legt de nadruk op de organisatie en de werking van de afdelingen, het eigenlijke raderwerk van de Orde van den Prince. Leden ontmoeten mekaar in de maandelijkse bijeenkomsten rond een thema met spreker al dan niet gevolgd door vragen en ideeënuitwisseling. Nieuwe leden worden bij voorkeur via de afdelingen gerekruteerd en vormen een verrijking voor de afdelingen. Hij doet een warme oproep aan de leden om bij het begin van een nieuw werkingsjaar niet te aarzelen zich kandidaat te stellen voor het opnemen van een bestuursfunctie binnen de afdeling. Bindmiddel tussen de afdelingen zijn de gewestraden en, niet te missen, de Dag van den Prince, die in 2025 op 5 oktober zal doorgaan in Genk.

Laten we toch ook niet onvermeld dat de academische zitting werd omkaderd door fel gesmaakte muzikale intermezzo’s van gitarist en componist Alexander Makay, oud-student aan het Stedelijk Conservatorium Brugge en Koninklijk Conservatorium Gent. Op gitaar bracht hij werk van Bach, de Japanse componist-gitarist Yuquijiroh Yocoh, Estampie Medievale uit eigen werk, werk van Armand Coeck en variaties op Non Piu Mesta van Rossini.

Bekijk de video van Gewestdag 't Zwin (West-Vlaanderen) op YouTube!

Na de academische zitting begaven de aanwezigen zich opnieuw stoetsgewijs van de kerk naar het stadhuis, waar de avond besloten werd met een druk bijgewoonde receptie, unieke gelegenheid om met elkaar nader kennis te maken, bij te praten en terug te blikken op een mooie dag.

Verslag Renaat Van den Bergh

Foto’s Marc Popelier