WETTEN, WIJSVINGERS EN WREKERS Geheimen van een opstandig schilderij.

Bijeenkomst op 20 oktober 2025
Lezing van Jos Hanou, kunsthistoricus

WETTEN, WIJSVINGERS EN WREKERS
Geheimen van een opstandig schilderij.

Jos Hanou, kunsthistoricus,  vertelde over zijn diepgaande onderzoek naar het
middeleeuws schilderij “Mozes met de tafelen der wet”.

De volledige titel van het schilderij is 'Mozes met de Tafelen der Wet te midden van
de Israëlieten, als portraits historiés  verbeeld door de Antwerpse families Hooftman
en Panhuys met verwanten en vrienden' (Maerten de Vos, 1574-1575).

Hij onderzocht diepgaand wat er te zien is op dit middeleeuwse schilderij en wat daarachter zit.
Hij keek niet alleen naar het schilderij maar dook ook in de bijbel en in allerlei archieven. Het doek
is geschilderd in 1674-1676 door Maerten de Vos. Het bekende tafereel van Mozes met de tafelen
der wet is erop te zien, waarbij Mozes wordt omringd door twee belangrijke Antwerpse families
uit die tijd. Niet alleen gaf Jos een uitgebreide toelichting op de verschillende personen op het
schilderij, hun houding en betekenis, hij legde ook uit hoe het Bijbelse verhaal werd uitgebeld in
het Antwerpen van die tijd. Hij spoorde ons aan Exodus vers 35, 36 er nog eens op na te lezen,
vertelde over iconografische afbeeldingen zodat wij de betekenis van bepaalde gebaren van de
afgebeelde figuren kunnen duiden, maakte duidelijk waar alle armen en handen sieraden naar
wezen, welke families waren afgebeeld en hoe deze afbeeldingen weer betekenis hadden in de
destijds gaande zijnde strijd tussen de calvinisten en de katholieke Spanjaarden. Niet de schilder
bepaalde wat er op het schilderij moest staan maar de scenarioschrijver. Bijna ieder detail had
een betekenis. 
Na deze lezing kijk je niet meer met dezelfde ogen naar een middeleeuws schilderij en zeker niet
naar dit schilderij. Er was voor Jos tijd tekort om alles wat er te zien was en wat erachter zat te
bespreken, maar we zijn een stuk wijzer geworden.

Een bijzondere en waardevolle lezing.
Lous van Son

Naschrift van Jos Hanou :
Tijdens de rondvraag werd de vraag gesteld of de voorovergebogen figuur rechts in het
schilderij (hieronder blauw omcirkeld) een van de historische figuren is. Mijn antwoord was nee,
het is slechts 'stoffering'. Ik wil daar nog aan toevoegen dat deze, en de ook blauw omcirkelde
en staande rugfiguur links, vooral een schilderkundige functie hebben.
Samen trekken ze de blik van de kijker naar voren en naar achteren, omlaag en omhoog,
en zorgen zo voor diepte en dynamiek in een schilderij dat anders qua compositie een vrij
saai en plat tableau zou zijn geweest.