Afdelingsvergadering

1.Inleiding door de voorzitter.

-        De voorzitter verwelkomt iedereen en in het bijzonder kandidaat-lid Annuska Hendrix en haar partner.

-        Hij verwelkomt tevens de spreker Jurgen De Pillecyn, Hamme 1965, die studeerde aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel waar hij een eerste prijs behaalde in contrapunt en fuga en een master in zowel muziekschriftuur als compositie. Verder haalde hij ook nog een master in muziekwetenschappen aan de KULeuven met als eindwerk ‘de invloed van Schumann op Brahms’. Sinds 1989 doceert hij Muziekschriftuur en Compositie aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel en Muziekgeschiedenis aan het Conservatorium van Schaarbeek.

Zijn veelsoortige composities worden regelmatig uitgevoerd in binnen- en buitenland.

Bij De Pillecyn vormt een literaire inspiratiebron vaak het uitgangspunt van het compositieproces. Zijn literaire interesse werd vooral gevoed door zijn grootoom, de Vlaamse schrijver Filip De Pillecyn. Hij componeerde o.a. een suite voor piano en sopraan op diens gedichtenbundel ‘Onder den hiel’.

• schreef hij liederen op teksten van o.a. Karel Van de Woestijne en Guido Gezelle.

In het kader van de herdenking van de ‘groote oorlog’ in 2018 werd zijn Oratorium ' Brieven uit de ziel ' bij verschillende gelegenheden uitgevoerd in België en in de Verenigde Staten. 

Hij is lid van het Robert Schumann Gesellschaft Düsseldorf en beschouwt Robert Schumann als één van zijn grote voorbeelden.

2. Wie zijn die Vlaamse componisten van toen en wat is Vlaamse muziek? 

Wat alvast kan gezegd worden is dat de ‘ Vlaamse muziek ‘ tot 1850 geen hoogconjunctuur kende en een vrij geïsoleerd fenomeen was. En dit in tegenstelling tot Wallonië waar in Luik, met bijvoorbeeld César Franck, de muziek opgang maakte.

De jaren tussen 1400 en 1600 leverden wel een universeel Vlaams erfgoed ( Vlaamse polyfonie ). 

Rond 1850 liet een Vlaamse elite van zich horen en dit zowel op cultureel, literair en sociaal vlak. De Vlaamse beweging, aangedreven door een Antwerpse elite, zocht naar een glorierijk verleden en een hernieuwd muzikaal leven.Vele componisten gingen o.a. in Frankrijk in opleiding.

Peter Benoit ( Harelbeke, 1834-1901 ) wordt als de vader van de Vlaamse muziek beschouwd. Hij studeerde vanaf 1851 in het Brussels Koninklijk Conservatorium bij directeur Fétis. Dit gebeurde weliswaar in het Frans maar zijn Vlaams bewustzijn werd er flink aangescherpt. In 1857 kreeg hij de 1^ste prijs in de befaamde wedstrijd Prijs van Rome, wat hem interessante internationale contacten opleverde.

In 1863 keert hij terug naar Vlaanderen en verzet zich tegen het eclecticisme in de muziek. Het was zijn mening dat muziek nationaal, eenvoudig verstaanbaar en diatonisch moet zijn. Een massief karakter mag wel. Samen met vrolijkheid, optimisme, ruwheid en extraversie worden dit de kenmerken van de Vlaamse muziek.

We luisterden naar zijn ouverture Charlotte Corday (1876 ). Het is eenvoudige muziek. De muziek van Benoit, die tot 1860 verfijnde muziek componeerde, werd mettertijd steeds eenvoudiger. Met een ‘achteruitgang’ in muzikaal opzicht wou Benoit de Vlaamse cultuur en het Vlaamse muziekleven vooruit helpen.

In zijn geboortehuis is er nu een klein muziek- en biografisch museum.

Ook belangrijk voor de Vlaamse muziek is Edgard Tinel (St.Niklaas,1854-1912 ). Hij had eigenschappen die complementair waren aan deze van Benoit. In tegenstelling met Benoit zwakte zijn Vlaams engagement af. Hij voelde zich sterk aangetrokken tot het mystieke katholicisme wat leidde tot talrijke religieuze composities.  Anderzijds schreef hij ook cantates en zelfs 2 opera’s. In 1881 werd hij directeur van het Mechels instituut voor religieuze muziek, het latere Lemmensinstituut en in 1908 van het Brussels Conservatorium. Hij ging verder met de ideeën van Benoit en was pleitbezorger van muziekgeschiedenis in het onderwijs. Helaas zijn er weinig opnames van hem, maar in het kleine museum in Sinaai leeft hij verder.

Zijn vriendschap met Guido Gezelle leidde ertoe dat Tinel zijn gedichten op muziek zette. 

Onder Paul Gilson ( Brussel, 1865-1942 ) werd de Vlaamse muziek gestandaardiseerd. In Wallonië maakte de kamermuziek furore. Hij wordt geëerd omwille van zijn pedagogische kwaliteiten, zijn erudiete theoretische kennis, maar vooral ook omwille van het vierdelig orkestwerk La Mer uit 1892, dat een internationaal succes werd. Sommigen vragen zich af of Claude Debussy zich niet inspireerde ( of zelfs meer ) op zijn werk. Hij was de geestelijke vader van De Synthetisten, die met verenigde kracht het conservatief muziekleven met hedendaagse werken verbeterde,  want hij zag de toekomst van de muziek wat pessimistisch in. 

Net zoals Benoit vereenvoudigde hij zijn aanvankelijk gesofisticeerde muziek.

Tussen 1918 en 1950 worden de Vlaamse componisten modernistischer. Deze ‘ modernen ‘ vinden geen aansluiting met de muziek die zich toen op de internationale scène afspeelt.  De Vlaamse muziek wordt in het buitenland gezien als eerder ‘ exotische muziek ‘. De innovatie van bijvoorbeeld Schönberg ( Wenen,1874-1951 ) dringt niet door tot bij ons.

Wie zijn die Vlaamse Neo-Romantici? Velen waren leerling van P. Gilson.

Flor Alpaerts ( Antwerpen, 1876-1954 ) – componist en muziekpedagoog

August De Boeck ( Merchtem, 1865-1937 ) – componist, organist en muziekpedagoog.

Lodewijk Mortelmans ( Antwerpen, 1868 -1952 ) – componist, muziekpedagoog, dirigent en organist.

Jef Van Hoof ( Antwerpen, 1886 – 1959 ) – componist.

Staf Nees ( Mechelen, 1901 – 1965 ) – beiaardier, componist en organist.

Vic Nees ( Mechelen, 1936 – 2013 ) – componist, dirigent en organist.

Gaston Feremans ( Mechelen, 1907 – 1964 ) – postromantische componist, tenor, organist en dirigent.

Lodewijk de Vocht ( Antwerpen, 1987 – 1977 ) – componist, vooral koormuziek, en dirigent.

Arthur De Greef ( Leuven, 1862 – 1940 ) – componist, pianist en pianopedagoog.

Robert Herberigs ( Gent, 1886 – 1974 ) – componist, schilder en schrijver en fruitteler.

Norbert Rosseau ( Gent, 1907 – 1975 ) – componist.

Arthur Meulemans (Aarschot, 1884-1966) - componist, dirigent en muziekpedagoog. Hij componeerde een groot symfonisch oeuvre (15 symfonieën). Schreef een impressionistisch werk met de symfonie Plinius’ Fontein (geïnspireerd op de gelijknamige bron in Tongeren). Hij had  een volgehouden Vlaams engagement en oogstte internationaal succes. Meulemans is een overgangsfiguur tussen de Vlaamse romantici en de moderne internationale muziekscène met het expressionisme.

……

Wie zijn de Vlaamse expressionisten?

Michel Brusselmans ( Parijs, 1886 – Brussel, 1960 ) – componist.

Marcel Poot ( Vilvoorde, 1901 – 1988 ) – componist, professor en klarinettist. Hij was de lieveling van Gilson en Mortelmans. Hij bleef typisch Vlaams met zijn potige muziek, niettegenstaande hij verbonden was met het Koninklijk Conservatorium in Brussel. Een van zijn bekende orkestwerken is de ‘ Vrolijke Ouverture ‘. In 1960 schreef hij in opdracht het verplicht werk voor piano van de Koningin Elisabethwedstrijd en later werd hij voorzitter van de jury van die wedstrijd.

Jef Maes ( Antwerpen 1905 – 1996 ) – componist en muziekpedagoog. Stichtte de Antwerpse Philharmonie in 1955.

Jef Van Durme ( Kemzeke 1907 – 1965 ) – componist en pianist. In 1931 ging hij studeren in Wenen en in 1935 in Salzburg. Zijn symfonisch gedicht ‘ Beatrijs ‘ werd enthousiast onthaald in Amerika. Niettegenstaande hij heel wat presteerde en hij als eerste modernist in Vlaanderen beschouwd werd, geraakte hij vergeten.

…..

Besluit: Na 1945 verdwijnt de idee van “ Vlaamse muziek “, wat overigens overal het geval is.  De muziek sloot aan bij modernistische bewegingen. 

Evaluatie:

Het begrip ‘Vlaamse muziek’ is een muziekgenre dat omstreeks 1850-60 vorm krijgt, zich omstreeks 1900 consolideert en als genre kan geduid worden tot 1950. Als genre genoot deze muziek ook internationaal een zekere vorm van succes. Het werd bekeken als ‘exotisch’.

Is Benoit bijvoorbeeld een Grieg, Dvorak,…    die universeel gekend zijn? De spreker denkt het niet. Dit geldt trouwens ook voor de Waalse componisten.

De Vlaamse muziek heeft uitzonderlijke talenten gekend maar bracht geen genieën voort zoals Chopin of Bartok. Het nationaal niveau werd nauwelijks overstegen, een universeel niveau werd niet bereikt.

Vandaag wordt met het begrip ‘Vlaamse muziek’ vooral gerefereerd naar de Vlaamse polyfonisten uit de 16de eeuw.

De Vlaamse muziek sinds Benoit is deel van het Vlaamse culturele patrimonium. Het is te betreuren dat ze verwaarloosd werd/wordt. Er is weinig Vlaamse muziek te horen op de radio en het onderwerp komt niet aan bod in het onderwijs.  Een klein lichtpuntje is dat er in Antwerpen terug meer Vlaamse muziek gespeeld wordt.

Vragen:

• Jan Blockx ( Antwerpen, 1851- 1912 ) componist, musicus en docent, die aan de Vlaamsche Muziekschool in Antwerpen studeerde bij Peter Benoit en die toch wat internationaal succes had met zijn opera’s wordt nog op Klara gespeeld.
• Op de vraag of er een verband is tussen muziek en literatuur, in het werk van Proust ( 1871 , Neuilly-Auteuil-Passy ) , antwoordt De Pillecyn, dat dit zo is, maar dat het gissen blijft naar de identiteit van de musici (César Franck,….? ).
• De componisten in die tijd beïnvloedden elkaar door hun contacten, partituren waren duur en doken pas op na 1950. 
• Het geluidsfragment van Gilsons werk ‘La Mer’ werd interessant bevonden en het lijkt erop dat Debussy er inspiratie in vond. Het is inderdaad zo dat er nu tientallen processen over plagiaat lopen en dat dit in het verleden onbestraft bleef.
• Flor Peeters ( Tielen, 1903 – Mechelen, 1986 ) Frans geschoold, organist, muziekpedagoog en componist van een indrukwekkend oeuvre werd in 1988 opgevoerd in Amerika. Zijn carrière was inderdaad internationaal. Is zijn religieus geïnspireerde muziek typisch Vlaams?  De Pillecyn beaamt dat hij in het rijtje vermeld mocht worden. Of zijn muziek typisch Vlaams is, blijft voor de spreker ook een vraag. En ja, dan keren we terug naar de vraag “wat is Vlaamse muziek?”
• En wat met Gaston Feremans ( Mechelen, 1907 – 1964 )? Vlaamse post romantische componist, tenor, organist en dirigent. Godsdienst en vlaamsvoelendheid zijn zijn twee grote inspiratiebronnen. Niettegenstaande zijn gedrevenheid en kunde is hij een wat tragisch figuur.

3. Woordje van de voorzitter.

- 15.12.22: voel u welkom op de quiz taal en cultuur

- 19.01.23: vergadering zonder partner maar met afdeling Lier. Stijn Oosterlynck, professor UA is de spreker.

- de leden krijgen een print van het zorgvuldig samengestelde ‘ smoeltjesboek ‘.

- Activiteiten van de Prince-Academie. Donderdag 08.12 ‘ Literair vertalen en interculturele transferts ‘ met oa Bart Moeyaert. Er is ook nog de babbelbox. Bernard vond het gesprek met de Sloveense student best interessant.

- Culturele informatie. 

         - 26.11.22 De oorlog van Benoit Elisabethzaal Antwerpen. Nog 3 kaarten.

         - aandacht voor de uitnodiging van de Afdeling Waals-Brabant ikv het kunstenfestival aldaar. Werd reeds per mail bezorgd.

         - Het interessante boek over het leven van Willem De Zwijger van René Van Stipriaan kreeg de Libris geschiedenisprijs.

4. Tijdens de koffieklets liet Arthur Van den Berge ons kennis maken met de Amerikaanse schrijver/dichter Charles Bukovski. Zijn schrijfkunst en taalvirtuositeit staat wat in contrast met zijn leven aan de zijkant van de samenleving en zijn mensenschuwheid. We mochten meegenieten van 2 prachtige gedichten. The dinner en the Flophouse.